گوشه دنج خانه پدری/ گفت‌وگو با کارآفرینی که زنان محله‌اش را سرمه‌دوز کرد
دستش را می‌کند بین طاقه‌های پارچه و ترمه خاتون رضایی را بیرون می‌کشد و رنگ سرخ ترمه نقش می‌بندد روی میز و بین انگشتانش، بعد آماده شده کار را بیرون می‌کشد
ایران‌آرت، نگار حسینخانی: قد سرمه را روی پارچه جیر مشکی می‌گذارد و کوک‌ها را محکم می‌کند. اتاق گوشه خانه پدری را جایی برای آموزش علاقه‌مندان به سرمه‌دوزی روی ترمه کرده است. اتاقی شاید 6 متری که میزی وسط برای آموزش کارآموزان درست کرده و در طبقاتی گوشه اتاق، طاق‌های ترمه را با طرح و رنگ‌های مختلف ردیف کرده است. معصومه خوشبخت، کارآفرینِ سرمه‌دوزی و سوزن‌دوزی است. در شبکه‌های مختلف صدا و سیما بارها او را در برنامه‌های مختلف دیده‌اید که با علاقه سرمه‌دوزی را آموزش می‌دهد. پیش او رفتیم تا از هنر و کارآفرینی‌اش بگوید.
مجوز مشاغل خانگی از میراث فرهنگی
یکی از کارآموزان، ترمه سرمه دوزی شده را روی کارگاه، که چوب‌هایی بلند است نصب می‌کند تا پشت کار سریش بمالد و کارش را آماده کند. کارها بعد از این مرحله شق و رق و آهاردار می‌شود.
خوشبخت که متولد 57 است، می‌گوید: «زبان انگلیسی می‌خواندم، اما بعد از مدتی درس را رها کردم.» از آنجایی که آدم پر انرژی است، احساس می‌کرده که نمی‌تواند بی‌کار بنشیند. آن زمان بود که با علاقه‌ای که به خلق آثار هنری داشت سراغ سرمه‌دوزی رفت. اما کسی نبود که این هنر را آموزش دهد. روزی که پارچه‌های سرمه‌دوزی شده را در مغازه می‌دیده، سراغ هنرمند آن کارها را از مغازه‌دار گرفته است. آن هنرمند هم خانمی بوده که به منزل خانواده خوشبخت آمده و در 4 جلسه سرمه‌دوزی را به شکل ابتدایی به معصومه خوشبخت آموزش داده است. مدتی گذشت تا او با کار برای اقوام و خویشاوندانش کمی شناخته شود. از سال 78 کارش را شروع کرده، تا سال 86 که برای آموزش در تلوزیون از میان بسیاری از آموزش‌دهندگان انتخاب شده است. او می‌گوید: «دو سال هر پنجشنبه آموزش در برنامه به خانه برمی‌گردیم داشتم و در همین دوران به شکل ادواری امتحان دادم و مدرک فنی و حرفه‌ای گرفتم و از طرف میراث فرهنگی مجوز مشاغل خانگی دریافت کردم. اکنون بیمه و ... من از طرف میراث فرهنگی است.»
دوره‌های بدون شهریه و با شرایط تحویل کار برای محلیان
اما خوشبخت از مناطق مختلفی شاگرد و کارآموز دارد و بیشتر آنها علاقه‌مندان به سرمه دوزی هستند. می‌گوید بعد از 8 جلسه دیگر دست کارآموزان راه می‌افتد و کم‌کم می‌توانند برای پارچه‌های سرمه‌دوزی شده‌شان مشتری‌هایی داشته باشند. به شاگردانش کار سفارش می‌دهد و اکنون 27 نفر برایش کار میکنند، که سه نفر از آنها سرپرست خانوار هستند. خوشبخت می‌گوید: «خانم‌هایی که پیش من کار میکنند به میزان نیازشان ترمه تحویل می‌گیرند و سفارش‌ها را تحویل می‌دهند. آنهایی که نیاز بیشتری دارند با سرعت بیشتری کار میکنند و به همان میزان نیز درآمد کسب میکنند.» کلاس‌ها اما 8 جلسه با مبلغ 350 هزار تومان است که شاید آموزش آن برای خیلی از خانواده‌ها گران باشد. این است که خوشبخت شرایط ویژه‌ای برای هم‌محلیان خود در نظر گرفته است. او این کلاس‌ها را در سرای محله درب دوم با مبلغ 120 هزار تومان برگزار می‌کند و می‌گوید: «پیشنهادی که به شورایان و مدیر سرای محله درب دوم داشتم، این بود که این دوره‌ها را بدون شهریه و با شرایط تحویل یک کار تا پایان دوره درنظر بگیریم یا شرایطی فراهم کنیم که پس از آموزش با در اختیار قرار دادن مواد اولیه به دوزندگان، کارهای سفارشی مشتریان را به آنها بسپاریم.
ثبت برند اختصاصی «خوشبخت»
او از آن دسته زنانی است که معتقد است نباید از پای ایستاد. حالا معصومه خوشبخت برند اختصاصی خود را ثبت کرده و با مشتری هایش بدون واسطه رو به‌رو می‌شود. می‌گوید کاری نیست که از آموختن آن به کارآموزانش دریغ کند. اکنون نیز به استثنای آموزشگاهی در بازارچه سنتی ستارخان و رسالت، در خانه پدری، سرای محله درب دوم و سرای محله زرگنده به خانم‌ها آموزش سرمه‌دوزی می‌دهد. گرچه سرای محله قلهک و جردن نیز در صف نوبت برای این دوره‌ها هستند. همسرش در این‌باره همیشه حمایتش کرده است و می‌گوید گاه طرح و الگو یا پیشنهادهای راه‌گشا و سازنده‌ای دارد. پدر و مادرش هم همیشه حمایتش کرده‌اند. خوشبخت دختری 14 ساله دارد و درباره علاقه این نسل درباره چنین هنرهایی می‌گوید: «دختران این نسل حوصله وقت گذاشتن روی این کارها را ندارند. البته کاری نیست که بخواهند بکنند و نتوانند. دختر من هم گاهی می‌گوید انقدر کار نکن! اما فکر می‌کنم چون از بچگی چشمش با این کار آشنا بوده چندان تمایلی به یادگیری آن ندارد.»
خلاقیت و خوش‌قولی حرف اول را می‌زند
به نظر او خلاقیت در این کار بسیار مهم است و خودش اصولا کارهای بازاری انجام نمی‌دهد و می‌گوید: «به نظرم کار بخشی از زندگی است که رضایت فرد در آن مهم است. معمولا کسانی که سفارش‌هایشان را نعل به نعل از روی الگو نمی‌خواهند و بخشی از آن را به خودم واگذار میکنند، کار بهتری نصیبشان می‌شود.» خوشبخت بخشی از اعتبار و توجه مردم به کارهایش را وفای به عهد و خوش قولی درباره سفارش‌ها می‌داند و می‌گوید این برایش خیلی اهمیت دارد و می‌گوید: «به همین دلیل اگر کاری از عهده‌ام بر نیاید، قولش را به مشتری‌هایم نمی‌دهم. برنامه کاری‌ام شنبه تا چهارشنبه است و کلاس‌های سرمه دوزی سنتی، سرمه دوزی اصفهان، سوزن دوزی، پته و چهل تکه دوزی برگزار می‌کنم که اغلب کارآموزانم مربوط به سرمه‌دوزی هستند.»
دستش را می‌کند بین طاقه‌های پارچه و ترمه خاتون رضایی را بیرون می‌کشد و رنگ سرخ ترمه نقش می‌بندد روی میز و بین انگشتانش، بعد آماده شده کار را بیرون می‌کشد و دوخت‌های روی ترمه را نشانم می‌دهد. اتاق شش متری خوشبخت محل رفت و آمد اهالی و خانم‌هایی است که سوزن زدن بر پارچه را از معلم‌شان آموخته و نقش‌هایی خلق میکنند که کمتر می‌توان نشانی از آن در بازار پیدا کرد.
