اسکار همیشه به زنان خاموش لبخند می‌زند/ سکوتی رساتر از فریاد
با اینکه صدای زنان در جنبش MeToo# بیش از هر زمان دیگر در فصل جوایز شنیده شد اما نکته طعنه‌آمیز اینکه یکی از نامزدهای بخش بهترین بازیگر زن اسکار ۲۰۱۸ حتی یک واژه هم بر زبان نمی‌آورد.
ایران‌آرت: سالی هاوکینز که قهرمان خاموش «شکل آب» به کارگردانی گی‌یرمو دل‌تورو است و از بخت‌های جدی بردن جایزه بهترین بازیگر زن نودمین دوره مراسم اهدای جوایز اسکار، به زحمت حتی یک صدا از خودش تولید می‌کند. وقتی به تاریخچه مهم‌ترین جوایز سینمایی جهان نگاه می‌کنیم، دیدن این نکته چندان سخت نیست که رای‌دهندگان آکادمی اسکار معمولا به سکوت بیشتر روی خوش نشان می‌دهند. در واقع، داستان همان مثل قدیمی است که «خاموشی طلاست».
دنیای سینما سه نوع خاموشی و سکوت دارد؛ نوع اول ادای دین است به دوران سینمای صامت که در مورد ژان دوژاردن و «آرتیست» کارکرد داشت و نمونه آن در دلقک‌هایی چون مستر بین و سایلنت باب دیده می‌شود. نوع دوم شخصیت‌هایی که هوشمندانه خاموش هستند. پتی دوک در 1963 برای بازی در نقش هلن کلر در «معجزه‌گر» اسکار نقش دوم برد و نقش‌آفرینی مارلی ماتلین در «خدای چیزهای کوچک‌تر» در 1987 یک اسکار نقش اول برایش به ارمغان آورد. درام اوکراینی «قبیله» هم که فقط زبان اشاره در آن استفاده شده هم مرزهای این گونه را تا بی‌نهایت جابه‌جا کرد.
نوع سوم و جذاب‌ترین گونه خاموشی در سینما هم قهرمان خاموش است. بی‌صدا بودن هاوکینز در «شکل آب» نشانی است از قدرت نداشتن او. این شخصیت مورد بهره‌برداری قرار گرفته، دستکاری و نادیده گرفته شده است به ویژه از سوی مردان. گرچه اوضاع می‌توانست بدتر از این هم باشد. جین وایمن در «جانی بلیندا» 1948 قهرمانی خاموش است؛ یک کارگر یتیم که هتک حرمت می‌شود و متجاوز می‌خواهد فرزندش را از او بگیرد. بعد دختر بیچاره به اتهام قتل دادگاهی و محاکمه می‌شود! وایمن برای این نقش که بر اساس داستانی واقعی نوشته شده بود، اسکار گرفت.
جین کمپیون هم در «پیانو» تصویری دیگر از زنان خاموش ارائه داد. هالی هانتر که برای بازی در این فیلم برنده اسکار شد، یک زن بی‌صدا و بدون‌قدرت دیگر در دنیای سینماست. گرچه ما صدای درون او را می‌شنویم و این سکوت در نهایت به نوعی مبارزه‌جویی از سوی زن تبدیل می‌شود. او تلاش‌های سم نیل را برای هتک حرمت خود ناکام می‌گذارد و به تلاش‌های هاروی کایتل برای به دست آوردنش خط بطلان می‌کشد.
این ماجرا البته صرفا برای زنان نیست. فراموش نمی‌کنیم که نقش‌آفرینی تقریبا بدون صدای لئوناردو دی‌کاپریو در «بازگشته از گور» یک اسکار براش به همراه داشت و الکساندر اسکارسگارد هم در «بی‌صدا» به کارگردانی دانکن جونز نقش یک نوشیار را در محصول تازه نتفلیکس ایفا کرده است؛ فیلمی معمایی در گونه علمی تخیلی که جونز آن را یک «دنباله معنوی» بر فیلم تحسین‌شده سال 2009 خود یعنی «ماه» توصیف کرده است.
حالا نوبت به هاوکینز رسیده تا تازه‌ترین قهرمان خاموش سینما باشد. هر چند بعید است اسکار امسال به کسی جز فرانسیس مکدورمند برای بازی در «سه بیلبورد بیرون ابینگ، میزوری» برسد اما نامزد شدن ستاره «شکل آب» بار دیگر اهمیت سکوت و حرف نزدن را به همه یادآور می‌شود. زمانی نورما دزموند (یکی از شخصیت‌های «سانست بولوار» بیلی وایلدر) گفته بود: «ما دیالوگ نیاز نداشتیم، چهره داشتیم.» به نظر می‌رسد حرف او پس از هفت دهه همچنان درست است.
