گفت‌وگو با داریوش مؤدبیان درباره نمایش جدیدش
شبه‌ابزوردی در فضای فانتزی/ داستانی که از صفحه حوادث روزنامه بیرون کشیده شد
علی نصیریان گروه تئاتر «مردم» را با نام خود تشکیل داد و در سال ١٣٤٤ نام آن به گروه تئاتر «مردم» تغییر کرد.
ایران‌آرت: داریوش مؤدبیان، مدرس دانشگاه، مترجم و کارگردان، قرار است نمایش‌های «داستان یک پیراهن و یک ویلن» و «اتاق انتظار»، نوشته آندره پراگا، نمایش‌نامه‌نویس برجسته بلژیکی، را به صورت دوزبانه با بازی دانشجویان زبان و ادبیات فرانسه از ٢٦ تیر تا هفت مرداد در خانه‌موزه استاد عزت‌الله انتظامی (قیطریه) روی صحنه بیاورد. او با اشاره به اینکه هر دو نمایش به زبان فرانسه و فارسی روی صحنه می‌روند، گفت: نمایش‌های «داستان یک پیراهن و یک ویلن» و «اتاق انتظار» از ٢٦ تیرماه در روزهای مختلف اجرا خواهند شد.
مؤدبیان درباره آندره پراگا، نویسنده این دو اثر، خاطرنشان کرد: پراگا طنزنویس و جراح شهیرِ بلژیکی است و زبان وی فرانسه است. به دلیل پزشک‌بودن، او را قابل‌قیاس با چخوف می‌دانند، اما با این تفاوت عمده که ساختار طنزهای او بسیار با طنز چخوف متفاوت است. او در دهه‌های ٧٠ و ٨٠ میلادی به‌واسطه آثار طنزش، به‌ویژه در تلویزیون، در اروپا و فرانسه به شهرت می‌رسد و پس از دهه ٨٠ به‌بعد در بلژیک معروف می‌شود. وی پزشک جراح معروفی بوده است که بنیادی به نامش وجود دارد. همچنین جشنواره‌ای دوسالانه به زبان فرانسه نیز در بلژیک به نام او برگزار می‌شود.
مؤدبیان ادامه داد: داستان یک پیراهن و یک ویلن، یک کمدی به‌اصطلاح وقایع‌اتفاقیه است و در آن روزمرگی و واقع‌گرایی هست و انگار که از ستون صفحه حوادث روزنامه بیرون کشیده شده باشد و درواقع شرح کلاهبرداری دو جوان است که برای گرفتن پیراهن عاریه به یک بوتیک می‌روند که فروشنده می‌گوید اینجا لباس عاریه نداریم، اما جوان‌ها می‌گویند که پولی ندارند و باید که پیراهن نویی برای اجرای جدیدشان داشته باشند. فروشنده ضمانت می‌خواهد، آنها هم می‌گویند ویلنی را که ارثیه خانوادگی است و برایشان بسیار ارزشمند است برای ضمانت می‌گذارند. بعد فروشنده قبول می‌کند و بعد از رفتن آنها، یک مشتری دیگر می‌آید که ویلن را در گوشه‌ای می‌بیند و آن را از کارهای گمشده یک فرد مشهور می‌داند و متقاضی خریدش می‌شود، اما فروشنده می‌گوید برای مشتری‌هاست و فروشی نیست. مشتری آن را می‌خواهد به قیمت ٥٠٠ هزار فرانک بخرد و فروشنده می‌گوید فردا این مسئله را به دو جوان صاحب ویلن خواهد گفت. در نهایت هم به صد هزار فرانک به دو جوان فروخته می‌شود. در این کار طنز واقع‌گرایی‌ای هست که به طمع فروشنده می‌پردازد که چگونه کورش می‌کند! در این نمایش، در دیالوگ‌ها، زبان و اتفاقات واقع‌گرایی اتفاق می‌افتد.
او نمایش «اتاق انتظار» را به‌نوعی شبه‌ابزورد دانست که در آن فضای فانتزی وجود دارد. در این نمایش درباره یک جراح معروف است. پراگا که خودش جراح هست به‌نوعی دارد حرفه‌اش را نقد می‌کند. در این نمایش از یک‌سو مردم بسیار جراح را ستایش می‌کنند و از سوی دیگر او برای همه دام بزرگی را پهن کرده است که تا می‌تواند سرکیسه‌شان کند. این بیماران هر نوع جراحی و عمل زیبایی را بر بدنشان اعمال کرده‌اند و به این موضوع بسیار هم تفاخر می‌کنند. در بین صحبت آنها عمه آلی که همه نوع عملی را انجام داده، به اتاق انتظار وارد می‌شود و او می‌تواند بیانگر آینده این زنان باشد.
این دو نمایش هرکدام با مدت‌زمان حدود ٧٠ دقیقه ابتدا به زبان فرانسه و سپس به زبان فارسی اجرا می‌شوند. بازیگران این نمایش‌ها از دانشجویان زبان و ادبیات فرانسه هستند که تجربه فعالیت در حوزه نمایش و جشنواره تئاتری را دارند. آنان مدتی است که با من کار می‌کنند و تصمیم گرفتیم تا بخش نمایش فرانسه را در گروه فعال کنیم.
بنا بر گفته مؤدبیان، موسیقی به‌کاررفته در این دو نمایش، در صحنه پایانی برگرفته از موسیقی ژاک برل، شاعر، آهنگ‌ساز و خواننده بلژیکی و هم‌وطن «آندره پراگا» است که به‌گونه‌ای نیز اشعارش طنزآمیز است و با لحن این نمایش ارتباط دارد. البته داریوش مؤدبیان نیز در آن به فرانسه آواز می‌خواند.
او با بیان اینکه در مدت این سه سال کارگاه‌های مختلفی در این مکان برگزار شد، گفت: ماحصل همه این کارگاه‌های نمایشی در شاخه‌های مختلف، گروهی ٢٥ نفره است که با آنها نمایش‌های ایرانی و ترجمه‌شده‌ای را تاکنون در سالن ٨٠ نفره این مجموعه روی صحنه آورده یا نمایش‌نامه‌خوانی کرده‌ایم.
این مترجم در ارتباط با تمرکززدایی فرهنگی از مرکز شهر هم یادآور شد: اکثر تالارهای نمایشی با فاصله بسیار نزدیک در مرکز شهر وجود دارند و نقاط دیگر دچار محرومیت شده‌اند. سیاست فرهنگی این است که بتواند تمرکززدایی کند. بخش عمده‌ای از افرادی که در گروه ما فعالیت می‌کنند، فرزندان محلی‌ها هستند و ما اهدافمان را در محل خودمان پیش می‌بریم. تمرکززدایی فرهنگی لازمه حرکت فرهنگی است و این مسئله در همه‌جای دنیا آزموده شده است.
مؤدبیان با اشاره به اینکه اجرای این نمایش‌ها نخستین تجربه من در زمینه اجراهای دوزبانه است، تصریح کرد: پیش از این نمایش «ازدواج اجباری» را با زبان فرانسه ٢٠ شب در تالار وحدت روی صحنه برده‌ام، اما تجربه اجرای نمایش دوزبانه را نداشته‌ام. به نظرم این کار درحالی‌که بار آموزشی دارد و اصالت‌های ترجمه را حفظ می‌کند، در پس‌زمینه خود گفت‌وگوی فرهنگی‌ای در یک نشست است.
او گفت: این نمایش با زبان طنز درعین‌حال که کوتاه است، بسیار روان بیان شده و پیچیدگی ندارد. برای مخاطبانی که زبان فرانسه را نمی‌دانند، مانند فیلمی به زبان اصلی است که در بخش اجرا به زبان فرانسه از آن لذت می‌برند و در زمانی‌که نمایش به فارسی اجرا می‌شود، درمی‌یابند که چه اتفاقی افتاده است، اما افرادی که با زبان فرانسه آشنایی دارند، خواهند دید که چگونه یک کنش دراماتیک از زبانی به زبان دیگر برگردانده می‌شود و در زبان فارسی جای می‌گیرد.
نمایش «داستان یک پیراهن و یک ویلن» در روزهای دوشنبه، ۲۶ تیر، پنجشنبه، ۲۹ تیر، شنبه، ۳۱ تیر، دوشنبه، دوم مرداد، چهارشنبه، چهارم مرداد و جمعه، ششم مرداد ساعت ٢٠:٣٠ با بازی حمیدرضا آگاهی، علیرضا اخوان، سعید پارسا، علی دشتی، میلاد صالحوند، آرین صفایی، مهرناز عباسی، سعید عسکری، مهیار موجودی، داریوش مؤدبیان و اشکان میرزاشفیع اجرا می‌شود.
همچنین نمایش «اتاق انتظار» روزهای سه‌شنبه، ۲۷ تیر، جمعه، ۳۰ تیر، یکشنبه، اول مرداد، سه‌شنبه، سوم مرداد، پنجشنبه، پنجم مرداد و شنبه، هفتم مرداد در همان ساعت با بازی حمیدرضا آگاهی، هستی رزازچیان، مهرناز عباسی، سپیده غلامی، سعید عسکری، داریوش مؤدبیان و اشکان میرزاشفیع و نگار نیکنامی روی صحنه خواهد رفت.
این دو اجرا از سوی گروه مردم به صحنه می‌آید. علی نصیریان گروه تئاتر «مردم» را با نام خود تشکیل داد و در سال ١٣٤٤ نام آن به گروه تئاتر «مردم» تغییر کرد. استاد انتظامی از ارکان این گروه بوده است و مؤدبیان نیز در سال ١٣٤٦ به آن پیوست. این گروه نمایشی ضمن اجرای تئاتر، آموزش‌های درون‌گروهی نیز داشته است. پس از انقلاب فعالیت آن متوقف شد تا در سال ١٣٩١ مؤدبیان با چخوف‌خوانی مجدد آن را احیا کرد. همچنان این گروه متعلق به آقای نصیریان است و مؤدبیان مدیریت آن را برعهده دارد و در سال ١٣٩٣ گروه نمایشی «مردم» را در خانه‌موزه استاد عزت‌الله انتظامی مستقر کرد.
خانه‌موزه استاد انتظامی در خیابان شریعتی، بلوار اندرزگو (قیطریه)، روبه‌روی بزرگراه کاوه، خیابان احمدی قرار دارد.
رضا آشفته این گفت‌وگو را در شرق ترتیب داده است.
