سلمان مقدسی و آفرینش های نو پردازانه کلمات ؛ زیبایی شناسی و انتزاع در اولویت هستند

خوشنویس برتر همایش خوشنویسان جهان اسلام در سال 2002 که نمایشگاه هایش در ایران، روسیه، چین بسیار مورد توجه قرار گرفته این روزها در مکان هنری پیشرو دبی، الخیاط اونیو در قالب یک شو روم دائمی نگاه ها را به خود جلب کرده است؛ سلمان [ عبدالله ] مقدسی کیست و ریشه آثار هنری متفاوتش از چه جهان بینی پرده بر می دارد ؟

ایران آرت: سلمان [ عبدالله ] مقدسی، نقاش نوپرداز 25 مرداد 1356 در تهران به دنیا آمد. 

از چالش‌های کودکی تا اوج هنر

او فرزند سوم یک خانواده پرجمعیت هفت نفره است. پدرش مختار، کارمند و بعد از بازنشستگی، کشاورز بود و مادرش با صبر و مهربانی فضای خانواده را صمیمی نگاه می داشت.

کودکی بازیگوش و گاهی دردسرساز سلمان، دوران تحصیلات ابتدایی او را بسیار پرچالش کرده بود و نمرات تک‌رقمی‌اش گواه این موضوع بود. او دو سال رفوضه شده بود با این حال، اشتیاق او به هنر، به‌ویژه نقاشی، همواره شعله‌ور بود. 

اگر چه به خوش‌خطی و حتی درست‌نویسی توجهی نداشت، جزئیات و زیبایی نقاشی هایش او را متمایز می‌کرد.

قبل از دوره دبیرستان و به پیشنهاد برادر بزرگترش، در انجمن خوشنویسان ثبت‌نام کرد تا تحولی در خط و تحصیلاتش به وجود آورد. این تدبیر کارساز شد و به ثبت‌نام او در آزمون رشته هنرهای تجسمی هنرستان هم انجامید و بدین‌سان، زندگی هنری‌اش آغاز شد. 

به گفته خودش، مهم‌ترین تحول در این مسیر، آشنایی با استاد محمد رامین ضیاء، استاد خط و مدرس گرافیک بود. تشویق‌ها و آموزه‌های استاد و مطالعات مداوم او را به سمت رشته ارتباط تصویری در دانشگاه سوق داد و در محاصره کتاب‌ها و آثار هنری قرار گرفت.

 دوره ممتاز خوشنویسی را زیر نظر استادان عبدالله فرادی و محمد حیدری گذراند. او آموخت که هر تمرین و یادداشت هنری‌اش باید به عنوان آثار نفیس و ارزشمند حفظ شود. 

سلمان مقدسی مدتی برای دانش آموزان از دبستان تا دبیرستان هنر تدریس کرد؛ او درباره دوران معلمی اش می‌ گوید: «در کلاس‌هایم فقط یک معلم نبودم، بلکه به تعداد دانش‌آموزانم مطلب می‌آموختم.»

در اواسط تحصیل در دانشگاه، با یک میکروبیولوژیست تبریزی آشنا و ازدواج کرد. 

_موفقیت های بین المللی 

در سال 2002 در اولین همایش خوشنویسان جهان اسلام شرکت کرد و با کسب رتبه برتر در بخش گرایش‌های نوین، اولین موفقیت جدی‌اش را رقم زد. 

با وجود فشارهای کار و زندگی، حمایت و تشویق خانواده، به ویژه همسرش، او را ترغیب کرد تا مطالعه و تمرین را جدی‌تر ادامه دهد. این تلاش‌ها علاوه بر مطالعه آثار فاخر هنرمندان ایران و جهان، بازدید از موزه‌ها و گالری‌ها و تبادل نظر استادان و هنرمندان؛ همنشینی و مصاحبت با صاحبنظران دیگر علوم همچون جامعه شناسی، تاریخ و فلسفه و روحانیون فرهیخته بود که به نظر خودش قوام و غنای خاصی به دیدگاه هنری و آثارش بخشیده بود.

جلوه‌ای از این فعالیتها در برگزاری نمایشگاه‌های موفق در ایران، روسیه ، چین و امارات بود.

 نقطه عطف این مسیر، نمایشگاه «آیه‌های مقدس» در گالری فرهنگسرای نیاوران تهران در سال 2021 بود که مورد توجه بسیاری از صاحب‌نظران و هنرمندان قرار گرفت.

_تکنیک کافی نیست

بیانیه هنری او در این نمایشگاه نکات جالبی دارد: 

[ سلمان مقدسی بیش از دو دهه است به مطالعه و بررسی هنر جهان، خصوصاً ایرانِ پیش و پس از اسلام متمرکز بر خوشنویسی، نگارگری و معماری تمرکز دارد.

حتمن بخشی از جستجوهای نو انگارانه آثار سلمان در همین مهم گنجانده شده است.

آثار سلمان سعی در همراه کردن انسان معاصر با فرم و فضا، نقش و رنگ و حسی نو ولی آشناست.

برخی تئوریسین های هنر، نگارش امضاء گونه ی واژه (بسم الله) سلمان را مثال معاصریت او می شمارند که بدون کمترین وفاداری به جغرافیای حروف و در فضایی انتزاعی به مخاطب نشانی دقیق می دهد.

گویا سلمان مقدسی بر این باور است که صرف تمرین و مطالعه هنر به تنهایی برای رشد هنرمند کافی نیست. هنرمند باید به‌جای پرداختن تک‌بعدی به هنر و زیبایی‌شناسی، از دیگر علوم و تجربیات زندگی بهره‌برداری کند. هر قدر دامنه فهم و تجربه‌اش وسیع‌تر باشد، آثار هنری‌اش غنی‌ تر و اثرگذارتر خواهد بود.

_ فلسفه هنری؛ از بسم الله تا امضا

سلمان مقدسی می گوید: " طی این بیست و اندی سال، مثل بسیاری از هنرمندان، تجربیاتی داشتم که اغلب مشابه صدها تجربه دیگر بودند. تلاش کردم از مسیری حرکت کنم که بدیع و بکر و خلاقانه باشد، اما بعد می فهمیدم که ده‌ها، بلکه صدها نفر پیش از من و بهتر از من این مسیر را طی کرده‌اند. این واقعیت شگفت‌آور هم خوب و هم بد است!

خوب از این جهت که حرکت من در چارچوب استانداردهای هنری پذیرفته‌ شده است، و بد از این لحاظ که لذت هنر در نو یافتن، آفرینش و انعکاس وجهی از عالم معنی برای نخستین بار است.

زمانی که سرمست از غرور، پرچم پیروزی بر قله‌های هنر می‌کوبی، درمی‌یابی که این سرزمین پیش از تو بارها فتح شده است. این تجربه تلخی است، اما برای یک هنرمند عاشق، این حس زودگذر است و جای خود را به تلاشی دوباره می‌دهد. حس شکست به زودی به تجربه‌ای ارزشمند تبدیل می‌شود. همیشه باور داشته‌ام که موفقیت هنرمند؛ به عمق شناخت و تجربه او بستگی دارد. از همین رو، تلاش کردم مطالعات و تمرین‌هایم را گسترش دهم. این مسیر، در حدود سال ۱۳۹۸ باعث تغییراتی در نگرش من شد. این تغییرات زمانی جدی‌تر شد که در معرض باتجربه ترهای هنر قرار گرفتم و آنها له و علیه کارهای من اظهار نظر می کردند که برای من نشانه‌ای از حرکت رو به جلو بود.

ایده من بر بررسی انرژی و آثار وضعی کلمه و کلام بود که تبدیل به یک پروژه شد. در فرهنگ اسلامی، کلمات و جملات تأثیری عمیق بر جهان پیرامون ما دارند. این تأثیر گاه قابل‌محاسبه و گاه غیرقابل‌اندازه‌گیری است.قدرت کلام از نگاه اسلام تا جایی ست که بیانی میتواند بدترین گناه باشد و یا در جای دیگر دشمن ترین با خدا باشد و در جایی پرهیز از بیانی بالاترین عمل شمرده شود ... اگر بخواهیم کوتاه‌ترین، پربارترین و تأثیرگذارترین کلام را در میان تمام سخنان انتخاب کنیم، به عبارت «بسم‌الله» می‌رسیم. این عبارت عصاره تمام معارف اسلامی و قرآنی است. گفته شده که تمام معارف عالم در قرآن، و تمام قرآن در سوره حمد، و تمام سوره حمد در «بسم‌الله» گنجانده شده است.

این جمله سرآغاز ماجرایی برای من شد؛ پروژه‌ای که مفهوم امضاء را با فلسفه‌ای جدید بررسی می‌کند.

امضاء، به‌عنوان موجزترین و تجریدی‌ترین بیان هویت فردی، نقشی پررنگ در زندگی اجتماعی ما دارد. این نشانه، که اغلب بازتابی از شخصیت، اعتماد به نفس و جایگاه اجتماعی فرد است، از گذشته تا امروز جایگاه خود را حفظ کرده است. بسیاری افراد برای داشتن یک امضای زیبا و موجه هزینه می‌کنند یا آموزش می‌بینند، چراکه باور دارند امضا چیزی فراتر از یک نشانه است؛ تجسمی از هویت و شخصیت فردی.

با وجود تغییرات تکنولوژیک و ظهور امضاهای دیجیتال، این نشان به ظاهر کوچک همچنان نقشی کلیدی در تعریف هویت ما دارد.

همین میزان از درک مفهوم امضا مرا بر آن داشت تا آن را به‌عنوان سوژه‌ای هنری انتخاب کنم و تلاش کنم به «بسم‌الله» از زاویه‌ای نو بنگرم.

این آثار، تلاشی است برای به تصویر کشیدن پیوند میان هویت و معنویت؛ امضا به‌عنوان نمایی از هویت انسانی و «بسم‌الله» به‌عنوان عصاره ایی از هویت الهی.

به‌جای استفاده از ابزار نوشتاری معمول یعنی خودکار و خودنویس بر روی کاغذ ، از ابزارها و سطوح متنوع و در اندازه‌های مختلف بهره بردم. این روند منجر به خلق فرم‌ها و اشکالی از «بسم‌الله» شد که پیش‌تر دیده نشده بود.

استفاده از مواد سنتی و طبیعی مثل صمغ عربی و رنگ‌های اصیل به‌کار گرفته شده در هنر ایرانی در کنار مواد و رنگ‌های امروزی مثل آکریلیک تجربه جالب از گذشته و عصر حاضر به نمایش می‌گذارد و حال ضمن تولید آثاری به‌همین مبنا درحال مطالعه و کنکاش برای رسیدن به تجربیاتی جدیدتر و متفاوت‌تر می‌باشم.

در دنیای هنر، هنرمند با چالش‌های مختلفی مواجه است؛ فشارهای اجتماعی، انتظارات عمومی و مسائل مالی همگی می‌توانند بر روند خلاقیت او تأثیر بگذارند. این چالش‌ها باید به‌عنوان بخشی از تجربه هنری در نظر گرفته شوند.]

_ شو روم سلمان مقدسی در الخیاط اونیو دبی

گفتنی ست سلمان مقدسی پس از نمایشگاه های موفق از ایران تا خاورمیانه و چین و روسیه ، با توجه به تجربیات و اعتبار کسب‌شده، در سال 2023 مجموعه‌ایی متفاوت و تامل برانگیز را برای ارتباط با دنیای حرفه‌ای هنر در امارات، دبی، خیابان هنری شاخص، الخیاط اونیو راه‌اندازی کرده است.

این مرحله آغاز ماجراهای جدیدی ست و به نوعی گام دوم جدی و بلند او در راستای تحقق دورنماهایی زیبا و هنرمندانه.

زندگی و تلاش‌های او نه تنها برای ارائه زیبای یک اثر هنری، بلکه نشان‌دهنده تعهد عمیقش به ایجاد زمینه تفکر برای انسان رو به تعالی است که او را به یکی از چهره‌های نوظهور اثرگذار در دنیای هنر معاصر تبدیل کرده است.