ابوالقاسم سعیدی 100 ساله شد ؛ در ستایش شاعر درختان
۱۵ آگوست ۲۰۲۵ ابوالقاسم سعیدی نقاش صاحب نام ایرانی مقیم پاریس ۱۰۰ ساله می شود؛ سعیدی را "شاعر درختان" لقب داده اند؛ درختان در جهان ابوالقاسم سعیدی فقط سوژهای طبیعی نیستند، بلکه ترجمانی از روح و ریتم زندگیاند.
ایران آرت: آزاده جعفریان: در ۱۵ آگوست ۲۰۲۵، ابوالقاسم سعیدی صدسالگی خود را جشن میگیرد؛ یک قرن زیستن و آفرینش در پهنه هنر معاصر ایران.
او با پیوند دادن سنتهای بصری ایرانی و زبان نقاشی مدرن، طبیعت را از چارچوب توصیف صرف بیرون کشیده و به سطحی از بیانگری رسانده که در آن سادگی، عمق عاطفی و تأمل فلسفی همنشین شدهاند. حضور مداوم آثارش در نمایشگاهها و مجموعههای معتبر جهانی، و استمرار خلاقیت در طول دههها، او را به یکی از ماندگارترین چهرههای هنر مدرن خاورمیانه بدل کرده است.
به بهانه ۱۰۰ سالگی ابوالقاسم سعیدی ، اثری از او که در کلکسیون فریدون آو ، نقاش و مجموعه دار شناخته شده [ کلکسیون لعل ] نگهداری می شود را بررسی می کنیم:
این تابلو، همچون بسیاری از کارهای او، یادآور این حقیقت است که هنر میتواند از دل سکوت و آرامش، زبان پویای زندگی را بیابد.
در این نقاشی زیبا و آرامش بخش، تنههای کشیده و شاخههای مورب همچون نغمههایی پیوسته در باد حرکت میکنند؛ ریتمی بصری که چشم را از پایین به سوی آسمان هدایت میکند. پالت سبز و آبی اثر، آرامش و طراوت را در کنار لکههای نقطهای تیره و روشن به تصویر میکشد و بافتی زنده و لمسی میآفریند.
درختان در جهان ابوالقاسم سعیدی فقط سوژهای طبیعی نیستند، بلکه ترجمانی از روح و ریتم زندگیاند.
اینجا خبری از پرسپکتیو کلاسیک یا نورپردازی سنتی نیست؛ عمق، در لایههای رنگ و شفافیت پسزمینه شکل گرفته و خطوط شرابیِ شاخهها، سازندهی ساختار و ضربآهنگ اثرند. سعیدی با سادهسازی فرمها، از بازنمایی عینی فاصله گرفته و به بیانی شاعرانه و ذهنی از طبیعت رسیده است؛ جایی که نقاشی نه یک منظره، بلکه تجربهای احساسی و مراقبهوار از بودن در میان درختان را منتقل میکند.
ساختار تصویر از تکرار عمودی تنهها و انحنای ضربی شاخهها شکل گرفته است که حس حرکت باد یا جریان انرژی در طبیعت را القا میکند.
فضای تصویر بیشتر در میانه و بالای کادر متمرکز است و بخش پایینی خلوتتر، که باعث میشود نگاه بیننده به سمت بالای درختان هدایت شود.
ترکیب خطوط مورب و عمودی نوعی ریتم بصری ایجاد کرده که هم چشم را حرکت میدهد و هم ضربآهنگی شاعرانه میسازد.
پالت رنگی غالباً بر پایه طیف سبز و آبی است، که حس آرامش، طبیعت و تازگی را منتقل میکند.
حضور محدود اما تأثیرگذار رنگهای تیرهتر (قهوهای/شرابی در تنهها و خطوط شاخهها) تضاد بصری ملایمی ایجاد کرده و ساختار تصویر را محکمتر میکند.
لکههای سبز تیره و آبی، به صورت نقطهگذاری در سراسر شاخوبرگ، به اثر بافت و عمق میبخشند.
بافت کار حاصل ترکیب قلمگذاری ظریف، نقطهگذاری و شاید تکنیک لایهگذاری رنگ است. این بافتپردازی باعث میشود برگها و شاخهها حالتی زنده و دینامیک پیدا کنند.
حس لمسپذیری و زمختی ملایم در سطح کار، ارتباط بیننده با کیفیت فیزیکی نقاشی را تقویت میکند.
فرمها نیمهانتزاعیاند؛ اگرچه به وضوح میتوان درختان را تشخیص داد، اما جزئیات واقعی طبیعت کنار گذاشته شده و به جای آن، ریتم خطوط و لکههای رنگی جایگزین شده است.
تنهها کشیده و شاخهها درهمتنیدهاند، که باعث ایجاد حسی شاعرانه و ذهنی از «درخت» میشود نه بازنمایی طبیعی آن.
عمق در این کار بیشتر به صورت لایههای رنگ و شفافیت نسبی در پسزمینه ایجاد شده، نه با پرسپکتیو سنتی. تراکم خطوط در بخشهای میانی و بالایی، و کاهش آن در کنارهها، نوعی حس حرکت باد و تغییر فاصله را القا میکند.
خطوط شاخهها با رنگ شرابی و ضربآهنگهای متنوع، نقشی اصلی در شکلگیری حرکت و انسجام اثر دارند. جهت خطوط، عمدتاً مایل و رو به بالا، انرژی صعودی و رشد را منتقل میکند.
اثر فاقد نورپردازی مستقیم و سایهگذاری کلاسیک است؛ نور بیشتر به شکل رنگهای روشنتر پسزمینه و لکههای رنگی دیده میشود. این رویکرد باعث میشود حس کلی اثر به سمت بیانگری و حالت شاعرانه برود تا بازنمایی رئالیستی.
طبیعت در نگاه سعیدی اغلب شکلی ذهنی و شاعرانه پیدا میکند؛ درختان در این اثر شاید استعارهای از پایداری، زندگی جمعی یا حتی روح جمعی باشند.
ضربههای قلم و ریتم شاخهها، حسی از وزش باد یا تغییر فصل را تداعی میکند که میتواند نشانه گذر زمان باشد.
رنگهای آرام و ریتم تکرارشونده ممکن است اشارهای به مراقبه و آرامش درونی داشته باشد.
این اثر که در کلکسیون لعل فریدون آو نگهداری می شود آمیزهای از اکسپرسیونیسم شاعرانه و طبیعتگرایی ذهنی است. فرمها سادهسازی شده و تأکید بر حس و ریتم طبیعت است نه بازنمایی دقیق آن.
وفاداری به عناصر بصری طبیعت، اما با زبان شخصی و انتزاعی، از ویژگیهای شاخص سبک سعیدی است.
اثر فضایی آرام، شاعرانه و در عین حال پویا دارد. نگاه بیننده بین آرامش سبزها و جنبوجوش خطوط در حرکت است.
این نقاشی بیش از آنکه روایتگر یک صحنه طبیعی باشد، تجربهای احساسی از حضور در میان درختان را منتقل میکند.
ابوالقاسم سعیدی متولد ۱۳۰۴ در شهر اراک است.
او در سال ۱۳۲۹ شمسی برای تحصیل در مدرسه هنرهای زیبای پاریس (بوزار) به فرانسه مهاجرت کرد و در سال ۱۳۳۴ فارغالتحصیل از آنجا است. از آن زمان تاکنون سعیدی هم در ایران و هم در فرانسه زندگی کرده است.
سعیدی سال ۱۳۳۹ جایزه دومین بیینال نقاشی تهران را دریافت کرد و شش سال بعد، برنده جایزه بزرگ پنجمین بیینال تهران شد. سال ۱۳۳۸ هم جایزه نقاشان جوان فرانسه را از آن خود کرد.
آثار سعیدی در گنجینه های معتبر خصوصی و برخی موزه ها مانند موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می شود. آثار او تاکنون در نمایشگاههای متعدد در فرانسه، بلژیک، اسپانیا، سوییس و ... البته ایران ارائه شده است.
