خطاطی نجا المهداوی روی هواپیما، جواهرات و برج ها/ هنرمند تونسی جهانی شد

دیزاین خط های نجا برای شرکت گوگل و چندین شرکت هواپیمایی او را جهانی کرد؛ اکنون از جواهرات تا برج و کافه های لاکچری، هتل های معتبر، مؤسسات تجاری بزرگ با آثار او خود را خاص و ویژه جلوه می دهند. موج این اقبال چنان است که این روزها عربی نویس های نجا در قالب گردنبند، انگشتر و دستبند دختران و پسران ثروتمند دنیای عرب می درخشد. بدیهی ست خوشنویسی های المهداوی به یک آیکون جذاب برای سرمایه‌گذاری شده است.

ایران آرت: نجا المهداوی پس از تحصیلات در پاریس به تونس بازگشت اما از همین زادگاهش ناگهان درخشید و جهانی شد؛ او در ابتکاری قابل توجه ابتدا روی طبل های تونسی حروف جادویی اش را رقصاند و همین کارها در لندن و یک گالری خصوصی ارائه شد و پرواز خوشنویسی ها نجا آغاز شد؛ آن سان که روی هواپیماها به آسمان پر کشید.

نجا المهداوی سال ۱۹۳۷ در تونس متولد شد و فارغ‌التحصیل رشته باستان‌شناسی شرقی از ایتالیا و فرانسه است، با این‌حال بیشترین شهرتش را مدیون خطاطی و نقاشی‌خط است.

رمزی العیاری روزنامه‌نگار تونسی درباره این هنرمند پرآوازه کشورش می‌گوید: « هر بار که با «نجا المهداوی» دیدار می‌کنم و با او دست می‌دهم، احساس می‌کنم که انگشتان دستانش به انگشتان بشر شباهتی ندارد، بلکه یک ترکیب جسمانی عجیب است که هم لطافت شکوفه‌های گل را دارد، هم صلابت سنگ را. انگشتانی که همچون آبنوسی که روی خود را به سمت خورشید کرده باشد، می‌درخشند. زیرا هر کس که در استفاده از قلم‌مو و دوات پشتکار داشته باشد و بر نگارش حرف از خود پایبندی نشان داده باشد، انگشتانش به شکل دیگری ساخته می‌شوند. انگشتان المهداوی به آشنای دیرینه حروف تبدیل شده‌اند، به طوری که از دو دستش حروف می‌روید.»

نجا المهداوی در آغاز دهه ۱۹۶۰ برای تحصیل هنرهای زیبا، به آکادمی هنرهای دانشگاه سنت آنا در رم رفت و در سال ۱۹۶۷ از آن فارغ التحصیل شد. وی سپس با بورسیه‌ای که از دولت تونس دریافت کرد، به پاریس رفت تا در شهرک بین المللی هنر پاریس (سیته) آموزش ببیند، اما خیلی زود در جستجوی هویت فرهنگی خود در میان میراث تمدنی عربی و اسلامی، به کشورش بازگشت که یک میراث بزرگ و سرشار از تحولات دارد، بنابراین، تنها می‌توانست شعله‌ای از آن را برگیرد و تصمیم گرفت تا با آن شعله، نقاط تاریک هنر را روشن کند.

از خوشنویسی روی طبل تا خطاطی روی هواپیما

نجا المهداوی نگاه خود را از دیگر هنرها مانند رقص، سینما، موسیقی، تئاتر، حکاکی و طراحی گرافیک دور نداشت و از جوهر ریتم‌های ظاهری و باطنی آن‌ برای آبیاری حروف در حرکت به سمت زیبایی‌های جدیدی که بیننده را به جهان رؤیا و اندیشه و حیرت ببرد، بهره گرفت.

تجربه «طبل تونسی» از مهمترین تجاربی است که المهداوی در مسیر هنر تجسمی خود آن را آزمود. او سرودهای هنرمند مردمی و فقید «اسماعیل الحطاب» را روی پوست طبل‌ها حک کرد تا علاوه بر صدای جذابی که به مخاطب منتقل می‌کند، او را به حظ بصری هم مهمان کند. وی در این تجربه، همه عناصر انگیختگی هنری و زیبایی را به کار گرفت و همین امر موجب شد که برای نخستین بار، نمایشگاه آثار المهداوی در لندن برگزار شود. 

او با دور زدن معانی کلمات به آن‌ها ابعاد بصری بخشید که جایگاه او را در سطح بین‌المللی تثبیت کرد، جایگاهی که هیچ هنرمند تونسی دیگری به آن دست نیافته است. 

اکنون تابلوهای نجا در برخی موزه‌های جهان، مانند موزه آفریقای انگلستان، موزه اسمیتسونیان در واشنگتن، موزه ارمیتاژ در سن‌پترزبورگ روسیه و موزه لودویگ آلمان به نمایش درآمده و نگهداری می‌شود.

المهدوی یکی از اعضای هیئت داوران جایزه هنری یونسکو است؛ همچنین برنده جوایز زیادی شده و ده ها کتاب درباره کارنامه هنری او به زبان های مختلف نوشته شده است و با وجود شهرت بین‌المللی، المهداوی همچنان به تونس دلبسته است و جز در سفرهای هنری آن را ترک نمی‌کند. 

هنر می‌تواند خالقش را به زندان افکند!

نجا ‌برخی آثار افسانه‌ای و اسطوره‌ای را در چندین کشور طراحی کرد، از جمله در دانشگاه جدّه عربستان که فضای مقابل مسجد آن را به یک دیوار کریستال تبدیل کرد که امواج نامتناهی از حروف روی آن نقش بسته است که فرشی از حروف را در داخل مکان نماز منعکس می‌کند.

او همچنین آثار بی‌نظیری را برای شرکت آمریکایی گوگل و چندین شرکت هواپیمایی و مؤسسات تجاری بزرگ به علاوه جواهر فروشی‌های معروف انجام داد که حرف عربی، آنها را برانگیخت و آن را به گردنبند، انگشتر و دستبند برای بانوان و دختران طبقه ثروتمند جامعه تبدیل کردند.

المهداوی درباره خود می‌گوید: «در روش کار من و کاربرد طرح‌های گرافیکی حروف عربی، صرف نظر از بنیان زبانی و ترکیب‌های هندسیِ این عمل و آموختن ترکیب جمله، تلاش دارم تا به واسطه وارد کردن قواعد و قوانین دانشگاهی در هنر خط، خشکی این هنر را بشکنم.» 

هنر او اگر چه بر یک مرجع بنیادگرایانه، یعنی خط عربی بنا شده، اما نوین است و از تفکر بنیادگرایانه‌اش جداست. این هنرمند می‌گوید: «میراث با تمام غنای خود می‌تواند هنرمند را نیز به زندان بیاندازد».

بدین ترتیب، آنطور که به نظر می‌رسد «نجا» در عین حال که کاملاً آزادانه روش خود را برای آینده را توصیف می‌کند، حروف را تحریر کرد و آن را از قرن‌ها سکون خارج ساخت و سیاهی را از آن زدود و آن را به مدارهای رنگی وارد ساخت و تریبونی در مدارس هنرهای زیبا در اختیار آن قرار داد. در یک جمله، «او از حرف، حروف‌نگاری را ساخت».

«نجا» تنها هنرمند تجسمی تونسی به شمار می‌رود که مجموعه مخصوص به خود را ساخت و در طول ۶ دهه زمان، سنگ‌های آن را یکی پس از دیگری بر روی هم گذاشت. بدین شکل، او یکی از فرهیختگان تجدیدگرای تونسی به شمار می‌رود که تاریخ فرهنگی را تا ابد جاودان ساختند.

بدیهی ست خوشنویسی های المهداوی به یک آیکون جذاب برای سرمایه‌گذاری شده است.