فرهاد مشیری و نیشخند کریستالی به مصرفگرایی مدرن در کلکسیون رها گالری
۲۷تیر سال گذشته فرهاد مشیری در سن ۶۱ سالگی زندگی را ترک کرد؛ او که دو رکورد یک میلیون دلاری در حراجی های بین المللی داشت، با رویکرد معاصرش به هنر پاپ به امضایی ماندگار در هنر خاورمیانه بدل شده است، آن سان که هفت سال پیش موزه اندی وارهول در آمریکا از او یک نمایشگاه انفرادی ارائه داده بود.
ایران آرت : کلکسیون رها گالری خاورمیانه که که توسط مهندس محمدرضا قائم مقامی بنیانگذاری شده و مدیریت می شود بیش از دو دهه است با تمرکز بر ارتقای هنر منطقه فعالیت فرهنگی مستمر دارد، شاهکارهای مدرنیستی و معاصر متنوعی از هنرمندان ایرانی و عرب را نگاهداری می کند.
یکی از این آثار، اثر بسیار معروفی از زنده یاد فرهاد مشیری با عنوان "خلال دندان" است که در سال ۲۰۰۸ با تکنیک رنگ روغن، اکلیل، کریستال و چسب روی بوم، روی پنل قرار داده شده در ابعاد ( ۱۴۷×۱۹۶ سانتی متر) خلق شده است و پس از نمایش در گالری معتبر ساعتچی لندن در ۲۰۱۰ ، در اکتبر ۲۰۱۴ در حراج کریستیز خاورمیانه به فروش رسیده است.
فرهاد مشیری (۱۳۴۲ –۱۷ جولای ۲۰۲۴) نقاش ایرانی،نخستین هنرمند اهل خاورمیانه بود که کارش در سال ۲۰۰۸ به قیمتی بیش از یک میلیون دلار در حراجی بونامز به فروش رسید. اما او در عین حال تنها هنرمند خاورمیانه است که آثارش دو بار از مرز یک میلیون دلار در حراجی بین المللی عبور کرده است.
ابتدا سوم مارس ۲۰۰۸، در حراج بونامز که در هتل رویال میراژ دبی برگزار شد، تابلوی «عشق» از مشیری به قیمت ۱,۰۴۸,۰۰۰ دلار فروخته شد و یک رکورد برای هنر خاورمیانه ثبت کرد.
پنج سال بعد در آپریل ۲۰۱۳، مشیری در کریستیز دبی با اثر «باغ مخفی» مجددا رکورد میلیون دلاری آفرید تا دو اثر از این هنرمند با رقم بیش از یک میلیون دلار در حراجیهای معتبر جهانی به فروش رسیده باشد.
اما ارزش های هنری فرهاد مشیری فرای بازارهای هنری خود را به رخ کشیده است.
فرهاد مشیری در سال ۱۳۴۲ در شیراز زاده شد. پدر او مالک چند سینما در شیراز بود و او از نوجوانی به سینما و هنر علاقهمند شد. او در سال ۱۳۵۸ به ایالات متحده رفت و در حومه لس آنجلس ساکن شد.
فرهاد در آنجا تحصیلات مقدماتی را به پایان برد و در سال ۱۳۶۰ در مؤسسه هنرهای کالیفرنیا مشغول به تحصیل شد. او پس از ۱۲ سال اقامت در ایالات متحده، در سال ۱۳۶۸ به ایران بازگشت ...
علاقه مشیری به کیچ و پاپ آرت در کارهای او قابل مشاهده است و او را در خاورمیانه به چهره خاص بدل کرد آن سان که سال ۲۰۱۷ موزه اندی وارهول [ پدر هنر پاپ] ، در پیتسبورگ آمریکا یک نمایشگاه اختصاصی از او به تماشا گذاشت.
استفاده مشیری از مواد گرانقیمتی مانند مروارید، کریستالهای گرانقیمت سواروفسکی در کنار اشیاء روزمره و بررسی طنزآمیز و انتقادی از کلمات و عبارات، و توانایی وی در ترکیب پاپ آرت، کیچ و هنر مفهومی کارهای را منحصر به فرد میکنند. آثار مشیری بیننده را به مکاشفه وا میدارند.
فرهاد مشیری در اثر «خلال دندان» که در کلکسیون رها گالری نگهداری می شود با زبان طنزآمیز و نیشدار خود، مخاطب را با روایتی تصویری از مصرفگرایی، تجمل و بحران هویت روبهرو میسازد.
در این تابلو، با چهره مردی شیکپوش مواجهیم که خلال دندان را به دهانش برده؛ اما آنچه بیش از همه جلب توجه میکند، عینک درخشان و کریستالی است که دید او را تقریباً کور کرده، و گوشوارهای که در تضاد با ظاهر سنتی چهره، فضای اثر را به قلمرو پاپ آرت و کنایههای اجتماعی میکشاند.
مشیری در این اثر، با بهرهگیری از پالت رنگی عمیق و کلاسیک—شامل طیفهایی از قهوهای، سبز تیره و بژ—زمینهای سنتی خلق کرده که با زرق و برق اغراقآمیز کریستالها در عینک، به تعلیقی هجوآمیز میان اصالت و ظاهر میرسد. این تضاد نهتنها نگاه مخاطب را میخراشد، بلکه پیام اصلی اثر را برجسته میکند: نمایشی تهی از معنا که تنها بر ظاهر استوار شده است.
عنوان هوشمندانهی «خلال دندان» نیز کنایهای ظریف دارد. عملی بیاهمیت و روزمره، در زمینهای لوکس و نمایشی، به نمادی از زیست معاصر بدل شده است؛ زیستی که در آن کنشهای معمولی نیز باید براق، نمایشی و برندشده باشند.
در بخش پایینی تابلو، عبارت «FARHAD MOSHIRI EYEWEAR» و فهرستی از شهرهای لوکس جهان—از نیویورک تا پاریس و ... —در قالبی مشابه تبلیغات برندهای بینالمللی آمده است. این بخش، ادغام هنرمندانهای از زبان گرافیک تبلیغاتی با فضای انتقادی هنر معاصر را نشان میدهد و بار دیگر این پرسش را مطرح میکند: در جهانی که همه چیز به کالایی درخشان و بستهبندیشده تبدیل میشود، آیا چیزی اصیل باقی مانده است؟
فرهاد مشیری با «خلال دندان»، نهتنها چشم بیننده را به خود جلب میکند، بلکه ذهن او را درگیر میسازد؛ او در مرز میان زیبایی و ابتذال، نگاهی طنزآمیز و هشداردهنده به جهان مصرفزدهی امروز میافکند.
خود انتقادی هنرمند را نیز می توان روی دسته عینک دید جایی که نوشته شده FM که اشاره به ابتدای فرهاد مشیری است !
_ کریستیز چه نوشت؟
کاتالوگ حراج کریستیز در اکتبر ۲۰۱۴ درباره این اثر خاص و ویژه مشیری نوشته است:
" کریستیز مفتخر است که اثر برجسته «خلال دندان» از هنرمند مشهور بینالمللی فرهاد مشیری را ارائه دهد. مشیری متولد ایران، متعاقباً به خاطر طنز و تصویرسازی ترکیبی از فرم سنتی ایرانی و تهاجم شدید مصرفگرایی غربی و فرهنگ عامه به ایران مدرن شناخته شد. آثار مشیری به طور کلی گسترش جامعه نوکیسگان را به دلیل افزایش سریع اقتصاد نشان میدهد. آثار او به خاطر استفاده مداوم از تضادها، با استفاده از تضادهایی مانند قدیمی و جدید، ثروتمند و فقیر، شناخته شده است. تابلوی «خلال دندان» تصویری از مردی است که در حالی که عینک آفتابی سواروسکی به چشم دارد، از خلال دندان استفاده میکند. بیننده عبارت «عینک فرهاد مشیری» را با تعدادی شهر در پایین قاب میبیند که به یک پوستر تبلیغاتی اشاره دارد. چیزی وهمآور در مورد مرد درون قاب وجود دارد که به نظر میرسد عمداً با ویژگیهای خاصی به تصویر کشیده شده است. ابروهای تیره و مرتب و لبهای قرمز، پوست رنگپریده و بینی بلند، و همچنین موهای براق پشت که به طرز ناشیانهای رنگ شدهاند، همگی ما را به این باور میرساند که «خلال دندان» مشیری در واقع تمثیلی از جوکر است. مشیری نمادی از مرد معاصر را به یک پوچگرا با ظاهری دلقکمانند مرتبط میکند. با این کار، او شباهتهای آنها را برجسته و مسخره میکند. مشیری در مورد نسلی که با هویت و سنتهای خود کنار میآید، ظهور خود شیفتگی، جایی که ظاهر از اهمیت بالایی برخوردار است و همچنین عطش برای زرق و برق و درخشش، صحبت میکند. مشیری به خاطر بازی با تضادها در آثارش از نظر ظاهر و محتوا شناخته شده است. به عنوان مثال، او یک مرد جوان ظاهراً خوشپوش را به ما نشان میدهد، در حالی که گوشواره الماس به گوش دارد و از خلال دندان استفاده میکند. در این زمینه، استفاده از خلال دندان به همراه نگرش کلی جنتلمن، اشارهای به ظهور جامعه نوکیسه گان است. استفاده از خلال دندان در غرب نشانهای از آداب و رسوم ضعیف است، در حالی که در طبقه متوسط ایران امری عادی است. مشیری با انجام این کار، ظهور تودههایی با تجهیزات گرانقیمت و آموزش ناکافی را به سخره میگیرد و محکوم میکند؛ پدیدهای که مختص ایران نیست.
«خلال دندان» بدون شک تصویری دقیق و قدرتمند از جهانی است که در آن زندگی میکنیم. در نتیجهی آثار مشیری، ما مجبور به بازنگری در ساختارها و مرزهای اجتماعی خود میشویم. آثار او بر فرهنگ افراطیِ تحت تأثیر غرب، که توسط رسانهها تغذیه و توسط عموم مردم پذیرفته شده است، نور میافکند.
مشیری در «خلال دندان» با به تصویر کشیدن نسبت به فرهنگ غربی، از طعنه به عنوان وسیلهای برای بازیگوشی به جای ستیزهجویی در مورد نظراتش استفاده میکند. مشیری با تمرکز بر احساسات در آثار هنری خود کنایه می زند، عبور میکند و به سراغ اثر دیگری میرود.
این اثر متعلق به کلکسیون رها گالری خاورمیانه است.
