درآمد گردشگری آنتالیا 2 برابر درآمد نفتی ایران/ درآمد 24 میلیارد دلاری ترکیه از گردشگری در سال 2021 / مشوق های جدید ترک ها برای جدب گردشگر ببشتر

خواندن درآمدهای نجومی ترکیه از گردشگری در حالی که نسبت به ایران زمینه های بسیار محدودی دارد شهروندان ایرانی را با حیرت و افسوس روبرو می کند.

ایران آرت: جاذبه‌های گردشگری ایران به‌مراتب بیشتر از جاذبه‌های گردشگری ترکیه است. در گذشته قرار بر این بود که ایران به‌جای توسعه صنعت کشاورزی به قطب صنعتی و گردشگری تبدیل شود، ولی بعدها به دلایل سیاسی و فرهنگی، گردشگری ایران سیر نزولی پیدا کرد. در مقابل جذب گردشگر در ترکیه سیر صعودی داشته و دارد، به‌گونه‌ای که درآمد گردشگری استان «آنتالیا» در ترکیه، ۲ برابر درآمد نفتی ایران در سال 2021 بوده است. پرسش این است که چرا ترکیه پیشرفت کرد ولی ما پسرفت کردیم؟

وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه به‌تازگی در گفت‌وگو با خبرگزاری آناتولی اعلام کرد که به هدف کسب درآمد 24 میلیارد دلاری از گردشگری در سال 2021 دست یافتیم و این هدف برای سال آینده 34.5 میلیارد دلار است. گرچه ترکیه بر اساس شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در رتبه ۴۳ قرار دارد، اما یکی از ۱۰ کشور برتر توریستی جهان است و در سال ۲۰۱۸ رتبه ششم برترین کشور‌های گردشگر پذیر را از آن خود کرد.

ترکیه در سال ۲۰۱۸ با رشد ۶ درصدی، پذیرای ۴۶ میلیون گردشگر خارجی و کسب درآمد ۲۵ میلیارد دلاری حاصل از گردشگری بین‌المللی بود! این در حالی است که ترکیه در سال ۲۰۱۹ نیز با رشد ۱۲ درصدی پذیرای بیش از ۵۱ میلیون توریست خارجی بوده و به درآمد ۳۰ میلیارد دلاری دست یافته است.

اقتصاد ترکیه طی ۱۰ سال اخیر به درآمد‌های حاصل از بازار گردشگری وابسته بوده و به‌طور میانگین حدود ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی ترکیه به بازار گردشگری تعلق دارد، البته براساس آمار سازمان جهانی گردشگری سهم بازار گردشگری در اقتصاد ترکیه در سال ۲۰۱۹ به ۱۷ درصد نیز رسیده است.

اما بازار گردشگری ایران که در سال ۲۰۱۸ به رشد قابل‌توجهی در کسب درآمد حاصل از این بازار دست یافته بود در ۹ ماه نخست سال ۲۰۱۹ نیز با توجه به نوسانات دلار با رشد ۴۰ درصدی در ورود گردشگران خارجی همراه بود؛ در سال ۲۰۱۸ اگرچه ایران با پذیرش ۸ میلیون گردشگر خارجی در رتبه ۸۹ مقاصد توریستی جهان قرار گرفت، اما کسب درآمد ۱۲ میلیارد دلاری با رشد ۳۸ درصدی منجر به قرار گرفتن در رتبه ۳۵ جهان شد.

سهم بازار گردشگری در اقتصاد ایران به‌طور میانگین ۵/ ۷ درصد ارزیابی‌شده است که بنا بر اعلام سازمان جهانی گردشگری در سال ۲۰۱۸ حدود ۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور به بازار گردشگری تعلق دارد.

مطابق اعلام مرکز مطالعات خلیج‌فارس در سال ۲۰۱۹ بیشترین گردشگران خارجی ترکیه به آنتالیا جذب و در آن سال ۱۶ میلیون گردشگر وارد این شهر شده است؛ این رقم در سال ۲۰۲۱ میلادی و با توجه به شیوع کرونا ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر بوده و باعث ایجاد درآمدی بالغ‌بر ۷ میلیارد دلار برای این کشور شده است، درحالی‌که هم‌اکنون و به‌واسطه تحریم‌ها، کل درآمد ارزی ایران از محل فروش نفت چیزی در حدود ۳ تا ۴ میلیارد دلار به‌صورت سالانه است و این بدان معناست که فقط یک استان ترکیه، دو برابر درآمد نفتی ایران از محل گردشگری کسب درآمد کرده است!

با توجه به آمار بالا، واضح است که فاصله ایران و ترکیه ازنظر میزان بهره‌برداری از صنعت گردشگری در اقتصاد کلان ملی و رشد و توسعه این صنعت زیاد است؛ بر همین اساس قصد داریم به چرایی این مسئله و مکانیسم‌هایی که باعث موفقیت صنعت گردشگری ترکیه در مقایسه با ایران شده، بپردازیم. دراین‌ارتباط فرخ میرشاهزاده در گفت‌وگو با تسنیم به بیان جزئیات بیشتری از علل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی به‌صورت تطبیقی با ایران پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

تمرکز بر بازار‌ گردشگری و اختصاص یارانه‌های حمایتی

وی یکی از علل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی را ناشی از تمرکز دقیق و کامل این کشور بر روی بازار گردشگری خود دانست و گفت: ترکیه توانسته است در وهله اول ضمن طراحی سناریو مناسب و لازم بر اساس یک آمایش سرزمینی درست و صحیح، هر قسمت خاص جغرافیای کشور خود را بر مبنای سلیقه و نیاز بازار‌های هدف گردشگری سامان‌دهی کند و سپس با استفاده از تبلیغات و بازاریابی فعال اقدام به جذب گردشگران خارجی می‌کند. یکی از اقدامات خوب ترکیه در این راستا، اختصاص یارانه‌های حمایتی مختلف و در حقیقت سوبسید به مراکز اقامتی و گردشگری این کشور در قالب‌های گوناگونی نظیر انواع معافیت‌های مالیاتی، تخفیف در پرداخت هزینه حامل‌های انرژی، کاهش عوارض سالیانه قانونی و ... است که درنهایت منجر به کاهش هزینه‌های سربار این مراکز می‌شود. این در حالی است که در کشور ما موضوع اختصاص بسته‌های یارانه‌ای و حمایتی به مراکز فعال گردشگری همواره صرفاً در حد یک وعده و شعار بوده و تحقق عینی و ملموس نداشته است.

به اعتقاد مشاور کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری، عدم توجه و اهتمام کافی نسبت به موضوع لزوم حمایت اقتصادی از مراکز گردشگری به این صورت نمود خواهد کرد که قیمت تمام شده اقامت در یک هتل چهار ستاره در ترکیه ۲۰۰ هزار تومان می‌شود، اما برای یک شب اقامت در هتلی مشابه در ایران باید هزینه‌ای چند برابری و در حدود ۸۰۰ هزار تومان پرداخت! در چنین شرایطی، مسلماً گردشگر با انجام یک ارزیابی و بررسی اجمالی با توجه به پایین بودن هزینه‌های تمام شده خدمات قابل‌ارائه و امکانت رفاهی بالاتر، ترکیه را به‌عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب خواهد کرد.

عدم دریافت مالیات از گردشگران

وی یکی دیگر از اقدامات سازنده و مثبت ترکیه باهدف حمایت از توسعه بازار گردشگری در این کشور را ارائه خدمات «تکس فری» دانست که خدمت مورداشاره به این صورت است که هرگاه مسافر اقدام به خرید کالا از فروشگاه‌های ترکیه کند، متعاقباً خواهد توانست با ارائه فاکتور خرید خود در فرودگاه یا بعضاً در همان فروشگاه، مبلغ پرداختی مازاد از بابت مالیات را مسترد و دریافت کند! این در حالی است که در کشور ما یکی از عواملی که علاوه بر تورم سالیانه منجر به افزایش قیمت تمام شده کالا‌ها می‌شود، افزایش نرخ مالیات بر ارزش‌افزوده و عوارض است و این موضوع نقش مهمی در دفع جذب گردشگران دارد.

بهره‌گیری از اصل اقتصاد تجربی

وی ضمن اشاره به این موضوع که در دنیای مدرن امروز، اصل تجربه و به تعبیر بهتر اقتصاد تجربی یکی از اصول اساسی محسوب می‌شود تصریح کرد: ترکیه با اتکا به این اصل اساسی و در نظر داشتن الزامات توانسته موجب ایجاد تحول در خدمات قابل‌ارائه خود در زمینه گردشگری شود و خدمات متنوع و جذابی را به گردشگران خارجی ارائه کند. برای مثال هرگاه گردشگر به رستوران‌های فعال در سطح شهر‌های این کشور مراجعه کند، با منویی متنوع و جذاب از انواع غذا‌های گوناگون محلی و خارجی روبه‌رو می‌شود که این تجربه هیجانی و لذت‌بخش ضمن ایجاد حس رضایتمندی در وی از بعد روان‌شناختی موجب ترغیب و افزایش انگیزه گردشگر برای انجام سفر دوباره به این کشور باهدف به دست آوردن تجربه میل غذا‌های دیگر می‌شود؛ اما در ایران به‌جز چند رستوران در چند شهر محدود، غالباً رستوران‌ها صرفاً دارای یک منوی تکراری به‌صورت ترکیبی از چند نوع غذای منحصراً ایرانی هستند که این موضوع اثر روانی نامناسبی برای جذب گردشگر خواهد داشت.

این کارشناس توسعه گردشگری یکی از پاشنه آشیل‌های صنعت گردشگری ایران را عدم انسجام لازم بین بنگاه‌های اقتصادی و مراکز ارائه خدمات گردشگری دانست و اذعان کرد: این موضوع منجر به این می‌شود که گردشگر با یک سبد محصول ناقصی مواجه باشد که نه‌تنها برای وی خلق تجربه و ارزش نمی‌کند، بلکه درنهایت با دلگیری و ناراحتی از نوع و نحوه ارائه خدمات از کشور خارج شود.

جدایی عملی مناسبات گردشگری از مسائل سیاسی

میرشاهزاده تصریح کرد: یکی دیگر از عوامل موفقیت ترکیه در جذب گردشگران خارجی را باید در جدایی عملی فعالیت‌های اقتصادی و مناسبات گردشگری این کشور از مناقشات و مسائل ظاهری سیاسی جستجو کرد؛ به‌عنوان‌مثال کشور روسیه هرچند در ظاهر دارای روابط مناسب سیاسی با ترکیه نیست، اما در عمل و به‌نوعی پشت پرده این دو کشور روابط بسیار خوبی به‌ویژه در مسائل و مناسبات گردشگری دارند!

قائل شدن نقش و جایگاه ویژه گردشگری در اقتصاد

وی یکی دیگر از عوامل موفقیت ترکیه نسبت به ایران در موضوع توسعه صنعت گردشگری را تفاوت رویکرد و نگاه اساسی دو کشور به مقوله گردشگری در سطح کلان اقتصادی دانست و یادآور شد: متأسفانه ساختار اصلی اقتصاد ایران در طول ادوار گذشته، همواره با تکیه‌بر درآمد‌های نفتی و فروش نفت طراحی شده و دیگر مقوله‌ها بالأخص صنعت گردشگری مورد بی‌توجهی قرارگرفته است. درحالی‌که ترکیه در اقتصاد خود نقش و جایگاه ویژه‌ای برای صنعت گردشگری قائل است به‌گونه‌ای که کاملاً به این مسئله واقف است که اگر گردشگر وارد این کشور نشود، اقتصاد ترکیه فلج خواهد شد! لذا این موضوع در تمام برنامه‌ریزی‌های کلان به‌صورت ویژه مدنظر قرار داده می‌شود؛ بر همین اساس، یکی از ملزومات اساسی برای توسعه صنعت گردشگری در ایران، تغییر رویکرد به مقوله گردشگری و قائل شدن ارزش اعتباری ویژه برای آن در امر اقتصاد است.

گردشگری هنری می تواند ایران را از منطقه جدا کند

ترکیه در حالی به گردشگری تفریحی و اندکی درمانی تمرکز دارد که ایران ده ها گونه گردشگری را در منوی خود دارد از جمله یک پتانسیل بزرگ و بی مانند به نام گردشگری هنری که خود به تنهایی می تواند آنتالیا و آلانیا را به حاشیه راند. اما افسوس که عزم ملی برای بیدار کردن این پتانسیل ها همچنان در اغما و کما است.