نقاشی صد ساله مارکار قرابگیان از کمال الملک در کلکسیون رها گالری

وقار در قاب رنگ؛ پرتره "کمال‌الملک" اثر ماندگار "مارکار قرابگیان" متعلق به یک قرن پیش در "کلکسیون رها گالری" می درخشد.

ایران آرت:  "کلکسیون رها گالری خاورمیانه" که توسط مهندس محمدرضا قائم مقامی بنیانگذاری شده و مدیریت می شود بیش از دو دهه است با تمرکز بر ارتقای هنر منطقه فعالیت فرهنگی مستمر دارد، شاهکارهای مدرنیستی و معاصر متنوعی از هنرمندان ایرانی و عرب را نگاهداری می کند.

یکی از این آثار، اثر بدون عنوانی از "مارکار قرابگیان" ، نقاش چیره دست ایرانی ارمنی تبار است که با تکنیک رنگ روغن روی بوم در اندازه ۵۰×۶۰ در سال ۱۹۲۵ میلادی [ ۱۳۰۴ خورشیدی] در تهران خلق شده است.

این اثر در کتاب کمال هنر نوشته "احمد سهیلی خوانساری" که از کتب مرجع درباره آثار "کمال الملک" [ پدر نقاشی مدرن ایران] است چاپ شده است.

"مارکار قرابگیان" [١٢٨٠-١٣٥٥ تهران خورشیدى] ، نقاش و شاعر ارمنى تبار از شاگردان مستقیم "کمال الملک" بود.

مارکار قرابگیان دو تخلص برای خودش گزیده بود در نقاشی "دمون" امضا می کرد و در شعر متخلص به "دو-DEV" بود.

او در تهران و در خانواده اى سرشناس متولد شد.

او از سال ۱۳۰۱ به مدت پنج سال به مدرسه کمال الملک رفت؛ اتفاقن قرابگیان یکی از شاگردان برجسته کمال‌الملک محسوب می‌شد. استاد کمال‌الملک نقاشی‌های او را می‌پسندید و وقتی کسی برای بازدید از مدرسه می‌آمد، تابلوهای مارکار را به بازدیدکنندگان نشان می‌داد و او را تشویق می‌کرد. [ البته مارکار، به جز کمال الملک از نقاش روسی به نام کرازیموف نیز آموزش دیده بود]

قرابگیان اگرچه به سیاق استادش ،کمال الملک، به نقاشی کلاسیک علاقه داشت اما در زمره دسته ای از شاگردان اوست که میانه رو بود و دلبستگی شدید به نقاشی رئالیسم نداشت و وجود برخی آثار او در سبک امپرسیونیسم موید این نکته است.

در سال ١٣٢٥ به بیشنهاد انجمن فرهنگى ایران و شوروى و موافقت وزارت فرهنگ وقت، نشان هنر به مارکار اهدا شد.

 در سال ١٣٥٢ - سه سال قبل از درگذشت مارکار - ارمنیان تهران به مناسبت پنجاهمین سال فعالیت هنرى او ، آیین بزرگداشتی برایش برگزار کردند.

از شاگردان مهم مارکار قرابگیان می توان به نام های بزرگی مانند سیراک ملکونیان، آواى هایرابتیان، ادیک (ادمان) آیوازیان و کلارا آبکار اشاره کرد.

اما این پرتره زیبای منحصر به فرد از کمال الملک که یک قرن پیش توسط مارکار قرابگیان خلق شده و در کلکسیون رها گالری نگهداری می شود، رازهای جذابی در خود دارد:

در دل یکی از پرجزئیات‌ترین و آرام‌ترین پرتره‌های هنری معاصر ایران، مردی نشسته که خود تاریخ‌ساز هنر این سرزمین است: کمال‌الملک. اما این بار، نه از قاب قلم مو خود، بلکه از نگاه و دستان هنرمند ارمنی‌تبار، مارکار قرابگیان، معروف به دمون، به تصویر درآمده است.

 پرتره‌ای که در سال ۱۳۰۴ (۱۹۲۵ میلادی) خلق شده و امضای پررنگش در گوشه‌ی راست پایین تابلو، به همان اندازه‌ای که چهره‌ی سوژه پرصلابت است، جسورانه خودنمایی می‌کند.

در این اثر، قرابگیان با بهره‌گیری از تکنیک‌های دقیق رئالیسم آکادمیک، چهره‌ی استاد نقاشی ایران را به آرامی از بستر تاریخ برمی‌کشد و در قاب بوم، جاودانه می‌کند. 

ضربه‌قلم‌ها نرم، پیوسته و تقریباً نامرئی هستند؛ به‌گونه‌ای که حجم چهره و بافت پوست، نه با خطوط بلکه با نور و سایه شکل گرفته‌اند. این تکنیک، که یادآور روش استادان رنسانس و باروک اروپاست، نوعی سکوت تصویری پدید می‌آورد که با شخصیت محتاط و خردمند کمال‌الملک هم‌خوان است.

نور ملایم از بالا و چپ تصویر، به‌گونه‌ای تنظیم شده که خطوط گونه، پیشانی و پشت سر را برجسته کند. 

هیچ عنصر اضافی در پس‌زمینه دیده نمی‌شود. سیاهی مطلق و یکدست پس‌زمینه، چهره را چون نقش برجسته‌ای از تاریکی جدا می‌کند و تمرکز بیننده را به طور کامل به سوژه معطوف می‌سازد.

در این ترکیب‌بندی جانبی و نیم‌رخ، قرابگیان از سنت نقاشی‌های فیگوراتیو استفاده می‌کند؛ اما نه برای اغراق یا نمایش قدرت، بلکه برای نمایش «تفکر» و «درون‌گرایی». حالتی که در بیشتر پرتره‌های کلاسیک هنرمندان فیلسوف‌منش قرون گذشته نیز دیده می‌شود.

نکته‌ی تأمل‌برانگیز دیگر، حذف تمام نمادها و تزئینات است. نه نشانی از کتاب، نه قلم، نه میز، نه حتی پس‌زمینه‌ای تاریخی. تنها یک مرد است، با موهایی سپید، سبیلی آراسته، و چهره‌ای فروتن و متفکر. این «مینیمالیسم در روایت»، انتخابی هوشمندانه از سوی قرابگیان است؛ زیرا چهره‌ی کمال‌الملک، خود نماد تمام آن چیزهایی‌ست که باید گفته شوند.

در دوره‌ای که پرتره‌ها بیشتر به نمایش قدرت یا موقعیت اجتماعی می‌پرداختند، این نقاشی نشان می‌دهد چگونه می‌توان با سکوت، صلابت را به تصویر کشید. 

بی‌تردید، مارکار قرابگیان با این اثر نه تنها ادای دینی به یکی از ستون‌های اصلی هنر نوین ایران کرده، بلکه خود نیز در صف کسانی قرار گرفته که می‌توانند پرتره را به زبان هنر، به تاریخ بسپارند.

این اثر متعلق به کلکسیون رها گالری خاورمیانه است.