بیتا وکیلی و اثر ۳۵هزار دلاری در کریستیز ۲۰۱۱/ ارکستر رنگ های در حرکت
ترکیب رنگهای انفجاری و ارگانیک، بافتهای متنوع و حرکت دینامیک در سراسر بوم، این نقاشی را به یک موجود زنده تصویری بدل کرده است.
ایران آرت : اثر بدون عنوانی از بیتا وکیلی (ایرانی، متولد ۱۹۷۳) که ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ در حراجی کریستیز دبی در حالی که ۱۵ تا ۲۰ هزار دلار قیمت گذاری شده بود، ۳۵ هزار دلار به فروش رسیده است را بررسی می کنیم.
این نقاشی دو لته ای با تکنیک رنگ روغن، کاغذ، شن، رنگ اکریلیک، خودکار، اکلیل، نخ و پارچه روی بوم با ابعاد ۱۹۹.۶ × ۲۱۹.۶ سانتیمتر در سال ۲۰۱۰ خلق شده است.
این اثر عظیمالجثه دونیمهای از منظر زیبایی شناسی نمونهای درخشان از نقاشی ترکیبی (Mixed Media) است که در مرز میان نقاشی، کولاژ و نقاشی-نقش برجسته حرکت میکند.
ترکیب رنگهای انفجاری و ارگانیک، بافتهای متنوع و حرکت دینامیک در سراسر بوم، اثر را به یک «موجود زنده تصویری» بدل کرده است. نگاه بیننده در میان پیچش خطوط، روانی رنگها و انفجار فرمها سرگردان میماند؛ تجربهای حسی و هیپنوتیک که ذهن را درگیر میکند.
وکیلی برای آفرینش این کار از مجموعهای از مواد متضاد و مکمل به عنوان تکنیک بهره برده است: از بافت زبر شن گرفته تا درخشش اکلیل، از سطوح روان و ترکیبیافته رنگ روغن تا خطوط خشک خودکار و ساختارهای نساجی مانند نخ و پارچه.
این همنشینی مصالح، تنشی خلاق در ساختار کلی اثر ایجاد کرده که فراتر از نقاشی صرف، به نوعی مجسمهسازی تصویری میرسد. اثر عمق فیزیکی دارد و حضور متریال به خودی خود، بخشی از زبان بیانی آن است.
ترکیببندی اثر بیتا بهرغم آشوب ظاهری، ساختاری سنجیده دارد. تقارن نسبی دو لته، دعوتی است به خوانش دوگانه؛ گویی تصویری از یک نبرد درونی یا پیوستگی دو نیمهی متضاد است. حرکت چرخشی فرمها و توزیع وزنی رنگهای گرم (مانند قرمز، نارنجی و زرد فسفری) در تقابل با نواحی سرد و خاکستری، توازن پرتنشی پدید میآورد. اثر در عین بیمرکزی، نوعی کشش مرکزی دارد که چشم را بارها به مرکز بازمیگرداند.
اگرچه این اثر در دستهبندی هنر انتزاعی قرار میگیرد، اما در لایههای درونی آن میتوان نشانههایی از فرمهای شبهانسانی یا زیستی یافت: همانند سلول، رگ، بافت و یا حتی جنین. این زبان نیمهزیستی و ارگانیک، با عنوانگذاری غیرواضح و بیمتن، به بیننده اجازه میدهد تفسیری شخصی و روانشناختی از اثر داشته باشد. انگار با نقشهای ذهنی یا تصویر ذهن ناخودآگاه روبرو هستیم؛ انفجارهای درونی، حافظههای در حال تجزیه یا جوشش احساسات خام.
حضور قدرتمند بافتهای متفاوت باعث شده که اثر، از سطح بوم فراتر رود و نوعی حجممندی بصری ایجاد کند. فضای اثر نه خطی است و نه پرسپکتیوی؛ بلکه فضایی غوطهور، بیزمان و بیجهت است که تماشاگر را در خود غرق میکند. عمق رنگها و سطوح ناهموار، تجربهای لمسی و چشمی همزمان پدید میآورند.
_ ارکستر رنگ ها
اما پالت رنگی این نقاشی بیتا وکیلی چنان است که به مقاله ای جداگانه نیاز دارد: یکی از عناصر کلیدی و تعیینکنندهی پالت رنگی نقاشی بیتا ، حس و ساختار آن است. رنگها در این اثر نه صرفاً برای تزیین، بلکه بهعنوان زبان اصلی بیان حضور دارند. از این رو خانم نقاش طیف گسترده ای از رنگ ها را هنرمندانه چیدمان کرده است:
رنگهای گرم: قرمزهای آتشین، نارنجی ملتهب و زردهای درخشان در برخی نواحی اثر فوران میکنند. این رنگها حس هیجان، خشونت، انرژی و فوران عاطفی را القا میکنند.
رنگهای سرد و خاکستری: در نواحی مرکزی و زیرین، رنگهای آبی چرک، خاکستری مهآلود و سیاه، تعادل و آرامشی تلخ ایجاد میکنند. این نواحی حس تأمل، سکوت و حتی افسردگی دارند.
خنثیها و رنگ پوستگونه: برخی بخشها به رنگ بژ، کرم و صورتی ملایم در آمدهاند که یادآور بدن انسان یا موجودات زنده هستند، و بافتوارههای ارگانیک اثر را تقویت میکنند.
لایههایی از فلزگونگی: حضور اکلیل و درخششهای نقرهای، نوعی بُعد بیانی متفاوت به اثر میافزاید، گویی زمان در برخی نقاط منجمد شده یا نور به درون ماده نفوذ کرده است.
اما شاید در تحلیل افزون تر می توان گفت قرمزها و نارنجیهای این تابلو: بیانگر فورانهای احساسی، اضطراب، یا حتی خشونت درونی هستند. این نواحی مثل زخم یا نقطه جوش عمل میکنند.
آبی و خاکستریها: به لحاظ روانشناسی، این رنگها القاگر درونگرایی، غم، و فضای رویاست.
زرد فسفری و سبزهای لجنگون: نشانههایی از ناپایداری، دگرگونی یا تهدید در ساختار روانی اثرند.
صورتیهای مهآلود: تلطیفکنندهی فضا هستند؛ اما در مجاورت رنگهای تیرهتر، معنایی دوگانه پیدا میکنند؛ چیزی بین لطافت و بیقراری.
رنگها در این اثر به شکل ارگانیک و غیر هندسی توزیع شدهاند، درست مانند پخششدن مایعات یا انفجار مواد مذاب.
تضادهای همزمانی (simultaneous contrasts) در کار وجود دارد: گرم در کنار سرد، تیره در مجاورت روشن، و درخشان در برابر مات. این تضادها باعث کشش بصری و عمق فضایی میشوند.
گویی هر رنگ بهتنهایی یک "صدا"ست، و در این نقاشی، ما با ارکستری از صداهای رنگی مواجهیم.
رنگها نه ایستا بلکه در حال حرکتاند؛ گویی ما در لحظهای از تحول شیمیایی یا بیولوژیک متوقف شدهایم.
این حس حرکت از طریق تغییرات ناگهانی دمای رنگ، مرزهای نرم و شفاف بین تودههای رنگی، و جریانهای درونی در رنگگذاری بهوجود آمده است.
پالت رنگی این اثر، ترکیبی جسورانه از رنگهای هیجانی، روانی، ارگانیک و فلسفی است. در این نقاشی، رنگ نه تنها زیباییشناسی، بلکه عملکردی روایتگر و روانشناختی دارد. تنش میان رنگهای درخشان و رنگهای تیره، به مثابه کشمکش درونی ذهن و بدن عمل میکند؛ گویی پالت رنگی، پرترهای از ناخودآگاه هنرمند است.
اثر دو لتهای بیتا وکیلی، نهتنها جلوهای از توانمندی فنی و زیباییشناسی یک نقاش معاصر ایرانی است، بلکه تجربهای چندحسی، بینا-رسانهای و غریزی را در اختیار بیننده قرار میدهد. این نقاشی، حاصل جوشش شخصی و احساسی هنرمندی است که مرزهای نقاشی سنتی را شکسته و جهانی آشفته، پرتنش و در عین حال شاعرانه آفریده است.
_ آثار بیتا وکیلی در بازار هنر
بیتا وکیلی که سال میلادی تازه را با نمایش آثارش در دو آرت فر فرانکفورت و مسکو آغاز کرده است ، در حراج کریستیز شش فروش جالب توجه دارد:
در ۱۸ آپریل ۲۰۱۲ اثر بیتا وکیلی با عنوان " رویای نیویورک " رکورد ۴۵ هزار دلاری برای او خلق کرد؛
در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۴ همین اثر بدون عنوان موسوم به "شاهراه نفت" او ۴۰ هزار دلار؛ اکتبر ۲۰۱۱ اثر بدون عنوان دیگری از بیتا ۳۵ هزار دلار، اکتبر ۲۰۱۰ اثری با عنوان " این من هستم" ۳۱ هزار دلار، آپریل ۲۰۱۱ تابلوی بدون عنوان ۲۶ هزار دلار و ۲۷ آپریل ۲۰۱۰ اثر بدون عنوان بیتا وکیلی ۲۵ هزار دلار چکش خورد.
نقاشی های بیتا وکیلی تاکنون در ده دوره حراج تهران حضور داشته و ضمن فروش صد در صدی همه آثار در همه دوره ها، آخرین رکورد فروشش با اثر سه لتی از مجموعه "باغ تاریخ" در بیستمین دوره این رویداد هنری در تیرماه ۱۴۰۳ به قیمت ۵۵۰ میلیون تومان چکش خورد
آثار بیتا وکیلی در گنجینه های مهمی مانند بانک پاسارگاد، بانک گردشگری، و معتبرترین مجموعه داران ایرانی مانند کلکسیون محمدرضا قائم مقامی [ کلکسیون رها گالری] ، بنیاد فرجام دبی ، کلکسیون زنده یاد پرفسور فیروز نادری ، مجموعه جلیل خسروشاهی و ... نگهداری می شود.
