محبوبه کاظمی: خاورمیانه باید زینتالسادات امامی را بشناسد/ ضلع سوم مثلث منیر فرمانفرمائیان و فخر النسا زید
دنیا نمی داند خاورمیانه مرد سالار، یک قرن پیش هم زنان هنرمندی داشته که آفرینش های هنری شان به میراث بشری افزوده است؛ حالا زینت السادات امامی در اصفهان ایران در نهمین دهه زندگی اش می درخشد و به نظرم ضلع سوم مثلث درخشان منیر فرمانفرمائیان و فخر النسا زید است.
ایران آرت: محبوبه کاظمی دولابی مؤسس و مدیر حراج باران، حراج تخصصی خط، خوشنویسی و هنرهای اسلامی می گوید:
"خاورمیانه در عرصه هنر ، هنرهای اصیل و تمدنی و حتی هنر مدرن ، ظرفیت ها و پتانسیل های بزرگی دارد که باید به آنها نور متفاوتی انداخت تا دنیا از زاویه نوین بدان ها بنگرد.
یک بخش ناخوانده از این تاریخ طلایی، زنان هنرمندی ست که یک قرن پیش تاکنون به آفرینش های هنری دست زده اند آن هم در این اتمسفر مردسالار که در تمام زمینه ها به خصوص هنر، اجازه دیده شدن به زنان هنرمند را نمی دهد.
یکی از این سرمایه های بزرگ کم تر شناسانده شده: زینت السادات امامی ست که در ۹۱ سالگی همچنان در زادگاه خود در اصفهان با نگارگری های شگفت انگیزش دنیا را زیباتر می کند و پرچم دار احیای هنر سوخت است."
محبوبه کاظمی تاکید می کند:
"به عقیده ام در کنار زنان هنرمندی صاحب نام خاورمیانه، نام زینت السادات امامی می تواند مثلث استادان فخر النسا زید و منیر فرمانفرمائیان را تکمیل کند. این دو نام بزرگ به لطف بازار هنر شناخته شده هستند اما در اثر غفلت تاریخی نام زینت السادات به مارکت های هنری بین المللی راه نیافته است."
کاظمی توضیح می دهد:
"اگر خاورمیانه با توجه به درخشش فخر النسا زید ، هنرمند اردنی ترک [ ۱۹۰۱_۱۹۹۱ میلادی ] ۱۲۸۰ _ ۱۳۷۰ خورشیدی، و ثبت رکورد دو میلیارد و هفتصد میلیون تومانی در کریستیز، دومین هنرمند گران قیمت خاورمیانه را می شناسد، و یا
استاد منیر فرمانفرمائیان [ ۱۳۰۱ – ۱۳۹۸ خورشیدی] در بازار هنری بالا نشین مارکت است و خاورمیانه به آیینه ها و نگرش معماری اسلامی او می نازد، زینتالسادات امامی [ متولد ۱۳۱۳ اصفهان] استادِ پیوندِ سنت و معنویت در نقوش کوچک است و هنرش در زمره میراث بشری منطقه ثبت است.
نام زینت السادات در فهرست نگارگران فعالِ سدهٔ اخیر ایران میدرخشد؛ هنرمندی که نگارگریِ صفوی، تذهیبِ کلاسیک و هنرِ سوخت (سوختهکاری/پایروگرافی) را در کارگاهی روحانی و صبورانه ترکیب کرده است. "
مؤسس و مدیر گالری ترانه باران تاکید می کند:
" آثار زینت السادات امامی نه صرفاً نمایشِ تکنیک که بازتابِ شکوهِ شکلها و روایتهای کهناند؛ جایی که هر خط و هر سوختنِ چوب به مثابه جملهای از یک دعا یا قصه به چشم میآید."
محبوبه کاظمی یادآوری می کند:
" زینتالسادات امامی در سن ۱۸ سالگی، آموزش "نگارگری به سبک صفوی و گل و مرغ به سبک قاجار" را نزد پدرش آغاز کرد.
او در همان جوانی در "تذهیب" و "تشعیر" به مهارت مثالزدنی دست یافت و در "هنر سوخت" به تکامل رسید؛
جالب اینکه "طلاکوبی"، که آخرین مرحله از هنر سوخت است، را از مادر و مادربزرگش یاد گرفت.
هنر سوخت، یکی از هنرهای اصیل ایرانی، شامل مراحلی چون آمادهسازی پوست، الوانسازی، طراحی، معرقکاری و... است و به دلیل استفاده از رنگهای تیره و غیرشفاف، به نام «سوخت» شناخته میشود.
ایران، خاستگاه پیشگامان هنر سوخت و نگارگری عرفانی ست اما پس از صفویه هنر سوخت به کل فراموش شد تا اینکه میرزا آقا امامی، پدر زینت السادات، احیاگر آن شد که همینک آثارش در جهان با اعدادی بالا خرید و فروش می شود.
زینت السادات امامی و پدرش میرزا آقا امامی که نامی بسیار شناخته شده حتی در مجامع جهانی هنر است
زینت السادات در امتداد آن سنت دیرین و هوای تازه ای که پدرش گشود، آفرینش های نوین خلق کرد:
انتقال هنر سوخت از جلدهای مذهبی به تابلوهای مستقلِ قابل نمایش، افزودن لایههای معنوی و ترکیب دقیقِ مینیاتور با سوخت و تذهیب و چندین هنر دیگر.
همین نهادینهشدنِ فنون سنتی از دوران کودکی و جوانی در نگاه و ذهن خانم زینت السادات ، به او اجازه داد آثاری ترکیبی خلق کند که در آن نگارگریِ دقیقِ مینیاتور با بافت و تونالیتهٔ سوختهکاری پیوند میخورد. این مسیرِ تلمذ و تجربه در بیوگرافی او بارها ثبت شده و از او چهرهای ساخته که هم آموزگارِ سنت است و هم حافظِ آن. "
این مدیر هنری می گوید:
"شاید مشهورترین اثر زینت السادات امامی، تابلوِ شگفت انگیز "معراج" باشد: اثری که حدود ۳۰ سال زمان برد تا تکمیل شود و در آن از ده رشتهٔ هنری مختلف استفاده شده است.
تابلوی معراج در نهایت ظرافت، ترکیبی از نگارگری، تذهیب، سوخت و دیگر رشتههای تزئینی که نشاندهندهٔ وسواسِ هنرمند در پیادهسازیِ ایدهای واحد است. این تابلو را میتوان نمونهای از بلندپروازیهای سنتمحور دانست؛ پروژهای که هم مهارتِ فنی را میطلبد و هم انسِ معنوی و دلداگی به سوژه."
محبوبه کاظمی در تحلیل آثار زینت السادات امامی معتقد است:"
با نگاهی به مجموعههای استاد امامی، چند ویژگی تکرار میشود: دقیقنگاری در پرداخت چهرهها و مناظر، ترجیعبندِ تذهیب در حاشیهها، و کاربرد سوخت برای ایجاد بافت و سایهپردازی که چشم را به لایههای پنهانتر اثر میکشاند.
مضامین غالب گرایشِ معنوی دارند—صحنههای مذهبی و عرفانی، تصاویری از آیینها و عاشقانههایی که در قالبِ سنتیِ مینیاتور بازخوانی میشوند—اما زبانِ بصریِ او مخاطب امروز را نیز درگیر میکند، زیرا ترکیبِ تکنیکها حسِ تازگی و غنای بصری تولید میکند.
مؤسس و مدیر حراج باران تاکید دارد:
" در جامعهٔ هنر ایران، زینت السادات امامی را باید از نوعِ «نگهدارندگانِ میراثِ عملی» دانست: هنرمندی که نه تنها آثار قابل نمایش تولید کرده، بلکه دانشِ فنی را منتقل کرده و کارِ استادـشاگردی را ادامه داده است. این نقشِ دوگانه—آفرینش و حفاظت—امامی را در موقعیتی ممتاز قرار میدهد؛ کسی که قابل استنادِ پژوهشگران و مجموعهداران است و اکنون باید این چهره ملی در گستره منطقه ای و حتی جهانی شناسانده شود."
محبوبه کاظمی دولابی در پایان خاطر نشان می کند:
"زینتالسادات امامی نمادی است از استمرارِ یک سنتِ هنری که با همهٔ ظرافتِ فنی و عمقِ معنویاش، هنوز ظرفیتِ جذبِ چشمِ مخاطب معاصر را دارد. برای خواننده و مجموعهدار: مواجهه با آثار او فرصتی است برای دیدنِ «زمانِ دستساز»—آنجا که هر خطِ ریز، هر سوختگی و هر نقشِ تذهیب، گویای ساعاتیست که صرفِ گفتوگو با تاریخ و معنویت شده است."
