رضا مافی با اثری با قدمت نیم قرن در کلکسیون رها گالری

این اثر منحصر به فرد رضا مافی، مینیمالیستی پیچیده در ملیله ای شرقی ایرانی نیم قرن پیش خلق شده که بیانگر نبوغ هنرمندی ست که فقط ۳۸ سال عمرش به دنیا بود.

ایران آرت : کلکسیون رها گالری خاورمیانه که توسط مهندس محمدرضا قائم مقامی بنیانگذاری شده و مدیریت می شود بیش از دو دهه است با تمرکز بر ارتقای هنر منطقه فعالیت فرهنگی مستمر دارد، شاهکارهای مدرنیستی و معاصر متنوعی از هنرمندان ایرانی و عرب را نگاهداری می کند.

یکی از این آثار، اثر بدون عنوان خاصی از رضا مافی ، از پیشگامان مدرنیسم ایرانی ست.

اثر با تکنیک رنگ روغن روی بوم در اندازه ۷۵ × ۱۰۰ سانتی متر سال ۱۳۵۳ آفریده شده است. این کار خرداد ۱۳۹۳ در سومین حراج تهران ارائه شده بود.

رضا مافی [ ۱۳۲۲ مشهد – ۱۳۶۱ تهران ] خوشنویس صاحب‌نام و از هنرمندان تأثیرگذار در هنر معاصر ایران بود. او را از نخستین هنرمندانی می‌دانند که به خلق نقاشیخط در دورهٔ معاصر پرداخت و در اشاعهٔ این شیوه نقش داشت.

در ۱۸ سالگی به تهران آمد تا از استادان بزرگ بهره گیرد. او در کنار درس به تمرین خوشنویسی و نقاشی پرداخت. او در سال ۱۳۴۳ در انجمن خوشنویسان ایران در کلاس درس حسین میرخانی استاد ارشد آن انجمن حاضر شد و نزد وی شاگردی نمود. مافی سپس به تمرین از خطوط میرزا غلامرضا اصفهانی خوشنویس صاحب‌نام عهد ناصرالدین شاه پرداخت و شیوه‌اش بر خلاف خوشنویسان هم‌عصر خود به سمت کار قدما میل کرد.

رضا مافی علاوه بر کار هنری، برای تحقیق در زمینهٔ هنرهای شرقی چندین بار به کشورهای آسیایی و اروپایی سفر کرد؛ او در همان جوانی نمایش های موفقی در فرانسه، ایتالیا و سوئیس ارائه داد.

رضا مافی در مهرماه ۱۳۶۱ در ۳۹ سالگی و در اوج موفقیت هنری به‌ هنگام اسب‌سواری در جریان یک سریال تلویزیونی معروف ایرانی [ هزاردستان ] از اسب سقوط کرد و دار فانی را وداع گفت.

این اثر که در کلکسیون رها گالری نگهداری می شود را یکی از منحصر به فردترین آثار رضا مافی می دانند؛ اثری در مرز بین آبستره اکسپرسیونیسم و مینی‌مالیسم شرقی.

در میانه‌ی رنگ‌های خاموش و بافت‌های کهنه‌نما، رضا مافی، پیشگام مکتب سقاخانه، جهانی ساخته که در آن خط، دیگر صرفاً نوشتار نیست، بلکه به شکلی از معنا بدل شده است. 

اثری که پیش‌روی ماست، نمونه‌ای درخشان از تلاش مافی برای آشتی میان سنت خوشنویسی ایرانی و زبان تصویر مدرن است؛ روایتی تجریدی از ذکر، دعا، و شاید حتی مکاشفه.

در این تابلو، همه چیز حول نظم عمودی و ریتم تکرارشونده‌ای شکل می‌گیرد که ما را به یاد صفوف مذهبی، پرده‌های حرم، یا ردیف‌های کلام مقدس می‌اندازد.

بارش المان های نوشتاری به صورت عمودی در ترکیب‌بندی قرار گرفته‌اند که حسی از نزول یا صعود را ایجاد می‌کند و مخاطب بنا به تجربه زیسته خود آن را از بالا به پایین و یا برعکس می بیند و تفسیر می کند.

مهارت رضا مافی در خلق سیاه مشق را نباید در متفاوت شدن این اثر نادیده انگاشت.

 با اینکه نوشته‌ها خوانا نیستند، اما حضور آن‌ها محسوس است؛ گویی معنا پشت پرده‌ای از فرم پنهان شده است.

این تکنیک نه صرفاً یک انتخاب زیباشناختی، بلکه یک بیانیه‌ی مفهومی‌ست: خط به مثابه تصویر، نه اطلاع‌رسانی.

رنگ‌بندی اثر با پالت خاکی، زیتونی، قهوه‌ای و ته‌رنگی از نارنجی گرم، حال‌وهوایی از آرامش و سکون به بیننده منتقل می‌کند. تضاد هوشمندانه میان رنگ‌های گرم و زمینه‌ی خنثی، توجه را به مرکز ترکیب می‌کشاند؛ جایی که لایه‌های رمزآلود فرم‌ها در هم تنیده شده‌اند.

مافی که عمر کوتاهی داشت، در همین مدت محدود توانست جایگاه ویژه‌ای در جریان هنر مدرن ایران بیابد. 

او با بهره‌گیری از عناصر تصویری فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، مسیر تازه‌ای را گشود که در آن می‌توان خط را نه به عنوان حامل زبان، بلکه به عنوان جوهره‌ی بصری تجربه کرد. این اثر، تجلی همین نگاه است؛ اثری که در مرز میان سکوت و ذکر، معنا و فرم، ایستاده است.

در روزگاری که هنرمندان معاصر بیش از هر زمان دیگری به ریشه‌های هویتی خود رجوع می‌کنند، بازخوانی آثار رضا مافی ضرورتی است برای فهم مسیری که هنر مدرن ایران پیموده است؛ مسیری میان دیروز و فردا.

این اثر متعلق به کلکسیون رها گالری خاورمیانه است.